<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Synode

Tevredenheid over synode, en nu naar de praktijk: ‘Leken en clerici moeten samen op pad’

KN Redactie 30 oktober 2024
image
Karin Bornhijm, Monique de Witte-van den Haak en Ted Hoogenboom.

Nu de afsluitende bijeenkomst van de synode over synodaliteit erop zit en er een slotdocument ligt, is het tijd voor de volgende fase. Drie reacties op het slotdocument en hoe dat handen en voeten moet krijgen. “Het synodale proces heeft hoop gegeven voor de toekomst.”

Karin Bornhijm, projectcoördinator van Luisterend op Weg:

Karin Bornhijm benadrukt de veranderingen die synodaliteit vereist. “Het allerbelangrijkste is dat lekengelovigen en clerici in samenspraak met elkaar op pad moeten gaan”, zegt ze. In deze nieuwe manier van kerk-zijn ziet Bornhijm niet alleen samenwerking, maar ook een diepere vorm van luisteren naar de Geest: “Wat staat ons nu te doen? En laten we dat niet te snel opgeven.”

De weg naar deze verandering is volgens haar niet eenvoudig, vooral in een cultuur die gewend is aan direct debat. “Onze Nederlandse cultuur is snel geneigd tot discussiëren”, merkt ze op. “Wanneer er stilte valt, voelen de meeste mensen zich ongemakkelijk. Terwijl het juist die stilte is die we moeten opzoeken en waarin we ook het gebed moeten zoeken.” Deze verdieping vraagt om eerst te luisteren en dan pas te reageren.

Nieuwe dynamiek

Een voorbeeld van deze benadering is een parochie die aanvankelijk overwoog haar kerkgebouw te sluiten. Door het synodale project ontstond echter een nieuwe dynamiek, vertelt Bornhijm: “Dat heeft niet geleid tot sluiting, maar tot een hernieuwde kijk op elkaar. Er kwam een nieuw elan waardoor ze een manier vonden om als gemeenschap voort te blijven bestaan.” Deze aanpak heeft volgens haar ook aantrekkingskracht op mensen buiten de Kerk. “Het is een middel om de verkondiging en de zending vorm te geven.”

image
Karin Bornhijm. Foto: Luisterend op weg

In de huidige context van krimp is synodaliteit volgens Bornhijm extra waardevol. “In de krimpende Kerk in Nederland is het belangrijk om echt samen op pad te gaan en niet te snel te denken: ‘laat maar.’” Deze nieuwe manier van kerk-zijn vraagt om geduld en wederzijds begrip, zelfs wanneer de dialoog soms moeizaam verloopt. “Blijf met geduld en liefde met elkaar in gesprek, ook al vinden we dat soms ongelooflijk moeilijk.”

Verantwoordelijkheid

Bisschop Hoogenboom heeft aangegeven dat de verantwoordelijkheid nu bij elke parochie ligt om synodale aanbevelingen toe te passen. “In de laatste persontmoeting zei hij dat het grote werk nu pas echt begint. Dat denk ik ook. Begin maar met vragen aan elkaar te stellen. Synodaal: wat betekent dat voor jou? En hoe krijgt dat vorm?” stelt Bornhijm voor.

Samen de documenten lezen en reflecteren kan een eerste stap zijn: “Lees het slotdocument met elkaar en kijk waar het ons helpt in het missionair kerk-zijn.” 

“Ik raad iedereen aan om synodale avonden te organiseren, het slotdocument samen te lezen en te ontdekken waar dit ons helpt in het missionair kerk-zijn.”

Een specifiek aandachtspunt uit het slotdocument is het heroverwegen van pastorale raden. Hoewel er in Nederland een geschiedenis van teleurstelling rondom deze raden bestaat, ziet Bornhijm ook kansen.

Synodale avonden

“Ik begrijp die reflex”, zegt ze, “maar de tijden en generaties zijn veranderd. Geef ook deze generatie een goede kans om toe te groeien naar een synodale Kerk. Misschien werkte het in de jaren zestig en zeventig niet, maar nu wel.” 

Tot slot roept Bornhijm parochies op om synodale avonden te organiseren om samen in gesprek te gaan en inspiratie op te doen. “Ik raad iedereen aan om synodale avonden te organiseren, het slotdocument samen te lezen en te ontdekken waar dit ons helpt in het missionair kerk-zijn.” Zo wil ze gemeenschappen inspireren om synodaliteit niet alleen als visie, maar ook als leefwijze te omarmen.

Monique de Witte-van den Haak, werkgroep synodaal proces van het Netwerk Katholieke Vrouwen:

Monique de Witte-van den Haak ziet een “knap” slotdocument met “diepere lagen”.

“Je leest dat er goed gezocht is naar manieren om wijzigingen aan te brengen in hoe je met elkaar tot beslissingen komt. Het hiërarchische model wordt doorbroken. Dat heeft de paus ook gedaan door het document te adopteren en niet zelf nog een exhortatie te schrijven. Hij laat zien hoe je als eindverantwoordelijke synodaal kan zijn.”  

Gelijkwaardigheid

De veelbesproken paragraaf 60, waarin de rol van de vrouw centraal staat, ademt volgens haar gelijkwaardigheid. “Vrouwen krijgen op allerlei vlakken ruimte. De tekst zegt: er zijn geen redenen om vrouwen te verhinderen leidinggevende rollen in de Kerk op zich te nemen: wat van de Heilige Geest komt, kan niet worden tegengehouden. En er wordt ruimte geboden voor gesprek. Ook over het diaconaat. Dat is een stap vooruit.” 

De Witte wil echter wel benadrukken dat ‘de vrouw’ geen uniforme categorie is. “Onder vrouwen is evenzeer een verschil van opvatting. Aan de ene kant van het spectrum zijn er vrouwen die er met hun hart naar verlangen tot priester gewijd te worden, en aan de andere kant zijn er vrouwen die het zo prima vinden. Het gesprek over het diaconaat is dan een logische tussenstap.”

Medezeggenschap

Ook leken krijgen meer zeggenschap. Daarbij moet volgens De Witte echter niet aan het Nederlandse model van medezeggenschap in bedrijven gedacht worden. “Ik hoop dat er synodale platforms komen op de verschillende niveaus van de kerk. Dat er meer dialoog, afstemming en wederkerigheid komt tussen de mensen die verantwoordelijk zijn en alle mensen die als Gods volk samen onderweg zijn.”  

image
Monique de Witte-van den Haak Eigen foto

Daarvoor is het volgens haar ook belangrijk dat mensen onderwezen worden in de synodale gespreksmethode. “Mensen zijn geneigd met elkaar te praten als standpuntverdedigers. Maar in een synodaal gesprek moet je echt luisteren naar wat je gesprekspartner zegt. Hoe raakt mij dat? Kan ik me daarin verplaatsen? Wat betekent dat voor mijn eigen overtuiging?” De Witte is bang dat als de synodale methode niet voldoende verspreid wordt de gesprekken snel weer de vorm van een vergadering krijgen.

Hoop

Nu het slotdocument er ligt, breekt volgens De Witte eerst een periode van studie aan. Er is nog geen officiële Engelse vertaling, dus tot nu toe heeft ze het moeten doen met een vertaling door AI van de Italiaanse tekst. “Dat maakt het wel lastig om het goed tot je door te laten dringen. Maar ik heb de indruk dat het echt een heel knap document is. En doordat de paragrafen met Bijbelteksten beginnen worden ook de vraagstukken van vandaag verbonden met de inspiratiegronden.”

“Deze manier van met elkaar omgaan vitaliseert een gemeenschap.”

Na de studie begint het gesprek. “Wat gaat dit nou betekenen? Wat kunnen we zelf oppakken en wat ligt op een ander niveau?” De Witte denkt in ieder geval dat het synodale proces van de afgelopen drie jaar mensen het gevoel heeft gegeven erbij te horen. “Het heeft hoop gegeven voor de toekomst. En ik heb hoop dat we dit vlammetje kunnen laten branden. Dat is belangrijk, want deze manier van met elkaar omgaan vitaliseert een gemeenschap.”

De Nederlandse bisschoppen:

Voor een reactie van de Nederlandse bisschoppen is het nog te vroeg, meldt woordvoerder Anna Kruse desgevraagd. “De bisschoppen moeten eerst kennisnemen van het document dat nu nog alleen in het Italiaans beschikbaar is.”

image
Hulpbisschop Ted Hoogenboom. Foto: Daphne van Roosendaal - Katholiekleven.nl

De Nederlandse afgevaardigde naar de synode, hulpbisschop Ted Hoogenboom, heeft intussen wel gereageerd met een korte verklaring op de website van de Nederlandse kerkprovincie. De hulpbisschop van Utrecht vindt het opmerkelijk dat ouderen expliciet genoemd worden, in tegenstelling tot het synthesedocument uit 2023. Hoogenboom heeft hier tijdens de synode aandacht voor gevraagd, omdat veel landen te maken hebben met een vergrijzende Kerk. 

Bekeren

“Het slotdocument van de synode bevat 25 keer het woord ‘bekering’”, aldus Hoogenboom. “Het bevat een herhaalde en dringende uitnodiging aan alle leden van het volk Gods om zich telkens weer te bekeren tot Christus en zijn Evangelie, omdat dat immers de noodzakelijk voorwaarde is voor het zijn van een geloofwaardige synodale en missionaire Kerk.”

“Het slotdocument zal door de Nederlandse bisschoppenconferentie, in andere geledingen in de Nederlandse Kerk en hopelijk ook door vele lekengelovigen, religieuzen, priesters en diakens in de parochies verder worden bestudeerd”, aldus Hoogenboom. 

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.