“Elke catechist moet een getuige van het geloof zijn, een leraar en mystagoog, een begeleider en pedagoog, die onderwijst voor de Kerk.” Dat schrijft paus Franciscus in een nieuw decreet over de steeds belangrijker wordende rol van de cathechist.

Met het document dat de paus op eigen initiatief schreef, een motu proprio, legt paus Franciscus de nadruk op het belang van de missionaire opdracht die ieder gedoopte persoon heeft.

Het document werd dinsdag 11 mei tijdens een persconferentie van het Vaticaan vrijgegeven. Aartsbisschop Rino Fisichella, voorzitter van de Pauselijke Raad voor Nieuwe Evangelisatie, en bisschop Franz-Peter Tebartz-Van Elst, de afgevaardigde van de Pauselijke Raad voor catechese, presenteerden het decreet dat in acht talen is uitgegeven.

Afwezigheid priester

In Nederland zijn catechisten vaak vrijwilligers die lesgeven in de geloofsleer en gelovigen voorbereiden op de sacramenten. Zij doen dat in nauwe samenwerking met de priester of de bisschop.

Er zijn echter plaatsen op de wereld waar priesters zelden komen. In afgelegen gebieden in Latijns-Amerika, Afrika en Azië vieren zij de woorddiensten en spelen ze een belangrijke rol bij het in stand houden van het religieuze leven. Met een toenemend priestertekort kan de catechist ook in onze streken belangrijker worden.

Stabiele aanwezigheid

Al sinds zijn verkiezing in 2013 benadrukt de paus het belang van de rol van leken in de Kerk. Na de Amazonesynode in 2020 zei hij dat het nodig was om het leiderschap van leken in het Amazonegebied te versterken.

Hij schreef toen in de apostolische vermaning: “Een Kerk met kenmerken van de Amazone vereist de stabiele aanwezigheid van volwassen en lekenleiders met gezag die aan de ene kant bekend zijn met de talen, culturen, spirituele ervaring en gemeenschappelijke manier van leven op de verschillende plaatsen. Maar, aan de andere kant dienen zij ook open te staan voor de veelheid aan gaven die de Heilige Geest schenkt aan iedereen. Want overal waar een specifieke behoefte is, heeft Hij al de charisma’s uitgestort die eraan kunnen voldoen.”

“De uitdagingen in het Amazonegebied vereisen van de Kerk een bijzondere inspanning om op elk niveau aanwezig te zijn. Dit is alleen mogelijk door de krachtige, brede en actieve betrokkenheid van de leken”, schreef hij in de vermaning.

Heroriëntatie

In het nieuwe decreet schrijft de paus dat catechisten ook nodig zijn voor een “authentieke ontmoeting met de jongere generaties”. Hij zegt dat voor een heroriëntatie van de missionaire Kerk het nodig is om “creatieve methoden en middelen” in te zetten.

Aartsbisschop Rino Fisichella benadrukte dat een catechist niet bedoeld was om een priester te vervangen. Bisschop Franz-Peter Tebartz-van Elst voegde hieraan toe dat de paus waarschuwt voor het gevaar van een mogelijke klerikalisering. Daarom moet men “elke verleiding in deze zin weerstaan”.

Het oude ambt

In het decreet dat de naam ‘Antiquum ministerium’ (Oude bediening) kreeg, schrijft de paus dat catechisten dragers zijn van het oude ambt. Hij verwijst naar brieven uit het Nieuwe Testament aan de Korinthiërs, waarin verwezen wordt naar “leraren” binnen de vroege christelijke gemeenschap. Sindsdien hebben catechisten door de eeuwen heen een cruciale rol gespeeld bij de expansie van de Kerk, zegt de paus.

Kwaliteiten

Niet eerder werd de taak van catechist omkaderd en werden de kwaliteiten die de Kerk zoekt in catechisten formeel omschreven. Zo moet “elke catechist een getuige van het geloof zijn, een leraar en mystagoog, een begeleider en pedagoog, die onderwijst voor de Kerk.” Tot hun taken behoren het overbrengen van het geloof tot de voorbereiding op de sacramenten van het doopsel, vormsel een eerste communie, en vervolgens de begeleiding van het doorlopende vormingsproces.

Om hiertoe in staat te zijn hebben de catechisten zelf ook Bijbelse, theologische, pastorale en pedagogische vorming nodig, benadrukt de paus. Hij vraagt de bisschoppenconferenties om het opleidingstraject en de toelatingseisen te bepalen en vorm te geven.

Ritueel

Binnenkort zal de Vaticaanse Congregatie voor de Goddelijke Aanbidding en de Sacramenten een instellingsritueel van catechisten publiceren. Hiermee moeten catechisten een formele zending krijgen.

Lectoren en acolieten

De paus ging na de synode verder met het traject om leken beter te betrekken bij de taken van de Kerk. Zo vervaardigde hij in januari van dit jaar een motu proprio uit waarbij de canonieke wet werd gewijzigd om vrouwen in staat te stellen als lectoren en acolieten te dienen.

(Bronnen: CNA en Vatican News)