In een pauselijk document dat donderdag verscheen, staat voor het eerst dat het een wettelijke verplichting is om van misbruik verdachte priesters, religieuzen en bisschoppen aan te geven.

Het is een nieuwe en fundamentele stap in de strijd tegen seksueel misbruik. Met het motu proprio Vos estis lux mundi (‘Jullie zijn het licht der wereld’) heeft paus Franciscus donderdag nieuwe procedures bekend gemaakt voor het melden van misbruik en geweld.

Wettelijke verplichting die geldt voor heel de Kerk

In het document wordt voor het eerst gesproken over de verplichting om priesters, relgieuzen en bisschoppen aan te geven.

Wat eerder werd overgelaten aan het individuele geweten is nu een wettelijke verplichting geworden die geldt voor heel de katholieke Kerk. In tegenstelling tot het recente motu proprio over de bescherming van minderjarigen en kwetsbare personen, dat alleen van toepassing was op de curie en de staat Vaticaanstad.

Verplicht systeem om misbruik te melden

In het document staan talloze en duidelijke instructies over de aanpak van seksueel misbruik binnen de Kerk.

Om te beginnen wordt van alle bisdommen vereist dat zij uiterlijk in juni 2020 “een of meerdere systemen hebben opgezet die goed en gemakkelijk voor het publiek bereikbaar zijn en waar melding kan worden gemaakt. Dat kan ook via het instellen van een daarvoor bestemd kerkelijk bureau.”

Een soort van loket dus, waar slachtoffers terecht kunnen voor een luisterend oor en waar melding kan worden gemaakt van seksueel misbruik.

Vooroordelen, wraak en discriminatie verboden

Er wordt in het document in het bijzonder aandacht besteed aan de omgang met mensen die melding maken van misbruik. De paus benadrukt dat “vooroordelen, wraak of discriminatie jegens iemand die een melding heeft gemaakt, verboden zijn”.

Ook zegt hij dat, met uitzondering van het biechtgeheim, “op geen enkele wijze iemand het zwijgen kan worden opgelegd met betrekking tot de inhoud van een melding die diegene heeft gemaakt”.

Tijdig melden

In het motu proprio staan ook diverse instructies over de verplichting om melding te maken van de eventuele betrokkenheid van bisschoppen en andere kerkelijke autoriteiten.

De paus vereist van priesters en religieuze dat zij bij de kerkelijke autoriteiten “tijdig melding maken” van misbruik, maar ook wanneer er eventueel sprake is van nalatigheid en het toedekken van misbruikzaken.

In het document wordt niet alleen gesproken over het misbruiken van minderjarigen of kwetsbare personen, maar ook over machtsmisbruik, onder meer in de vorm van geweld tegen en het misbruiken van vrouwelijke religieuzen.

Belangrijke rol voor de metropoliet

Een zero tolerancebeleid geldt voor bisschoppen, kardinalen en religieuze oversten op wie de nieuwe procedures expliciet van toepassing zijn.

In die zin is een belangrijke rol weggelegd voor de metropoliet, ofwel voor de aartsbisschop die aan het hoofd staat van een kerkprovincie (in Nederland is dat kardinaal Eijk). Daarover werd al tijdens de misbruiktop in februari gesproken.

Het is aan hem om onderzoek te doen en de Heilige Stoel te informeren wanneer het een bisschop is die van misbruik wordt beschuldigd. “Het onderzoek moet binnen een termijn van negentig dagen worden afgerond”, schrijft de paus. Hij vraagt voor het eerst ook de betrokken Vaticaanse instanties om dan spoedig actie te ondernemen.

Rol van de leken

Tot slot wordt er ook verwezen naar de rol van de leken. Ook daarover werd lang gesproken tijdens de recente misbruiktop.

Bij zijn onderzoek heeft de metropoliet namelijk ook het recht om “gekwalificeerde mensen” uit te kiezen die hem daarbij kunnen helpen. Daarbij “dient hij in overweging te nemen welke bijdrage kan worden geleverd door de leken”, benadrukt de paus. (Vert. SK)