In een wereld die overspoeld wordt met vluchtige communicatie en nepnieuws moeten journalisten erop uitgaan om het nieuws te verifiëren, zei paus Franciscus in een boodschap voor de jaarlijkse viering van Wereldcommunicatiedag.

Dat op sociale media verkeerde informatie wordt verspreid, is een algemeen erkend risico, schreef de paus. “We weten al een tijdje dat nieuws en zelfs afbeeldingen gemakkelijk kunnen worden gemanipuleerd, om een aantal redenen, soms gewoon uit puur narcisme.”

Stimulans

De paus schreef dat iedereen verantwoordelijk is voor de berichten die gemaakt, verspreid en gedeeld worden, evenals voor de controle op nepnieuws en het ontmaskeren ervan.

“Kritisch zijn gaat hier niet over het demoniseren van internet, maar is eerder een stimulans voor meer onderscheidingsvermogen en verantwoordelijkheid voor zowel verzonden als ontvangen inhoud.”

Mensen ontmoeten zoals ze zijn

De boodschap werd op 23 januari vrijgegeven. Dit is aan de vooravond van het feest van de heilige Franciscus van Sales die als patroonheilige van schrijvers en journalisten geldt.

Wereldcommunicatiedag wordt dit jaar op 16 mei gevierd. Deze 55ste editie heeft als thema: ‘Kom en zie (Joh. 1:46) – Communiceren door mensen te ontmoeten zoals ze zijn’.

Ter plaatse

Om een bericht te toetsen, pleit de paus voor de echte ontmoeting, waarbij naar de getuigenis van mensen geluisterd wordt. Hij begrijpt dat er beperkingen zijn door coronamaatregelen en bezuinigingen, maar vindt dat de journalistiek terug moet keren naar echt onderzoek en rapportage ter plaatse.

Televisie, kranten, radio, internet en sociale media kunnen ervoor zorgen dat mensen zich verbonden voelen, zei hij, maar “we blijven slechts toeschouwers” als mensen elkaar niet ontmoeten om naar hun verhalen te luisteren.

“In communicatie kan niets ooit volledig in de plaats komen van het persoonlijk zien van dingen”, zei hij. “We communiceren niet alleen met woorden, maar met onze ogen, de toon van onze stem en onze gebaren.”

Eerlijke berichtgeving

De paus prees in zijn boodschap ook de “moed en toewijding” van journalisten, cameralui, redacteuren en regisseurs die hun leven riskeren om de waarheid te achterhalen.

“Dankzij hun inspanningen weten we nu bijvoorbeeld over de ontberingen die vervolgde minderheden in verschillende delen van de wereld doorstaan. We weten nu over de talloze gevallen van onderdrukking en onrechtvaardigheid van de armen en van het milieu, en over de vele oorlogen die anders over het hoofd zouden worden gezien,” vervolgde hij.

Uit eerste hand

Zonder echte, eerlijke berichtgeving, zei hij, kunnen media mensen niet helpen de waarheid te begrijpen van wat er in de wereld en in het leven van andere mensen gebeurt.

Daarom spoort hij de journalisten aan om achter hun bureau vandaan te komen en de straat op te gaan en mensen te ontmoeten om de waarheid “uit eerste hand” te horen.

Gebed voor journalisten

De paus citeerde het advies dat de Spaanse zalige Manuel Lozano Garrido (1920-1971) eens aan collega-journalisten gaf: “Open je ogen met verwondering voor wat je ziet, laat je handen de frisheid en vitaliteit van dingen aanraken, zodat wanneer anderen lezen wat je schrijft, ook zij uit de eerste hand het levendige wonder van het leven kunnen aanraken.”

De paus sloot af met het volgende gebed voor journalisten:

Heer, leer ons verder te gaan dan onszelf,
en om op zoek te gaan naar de waarheid.
Leer ons om uit te gaan en te zien,
leer ons luisteren,
niet om vooroordelen in stand te houden
of overhaaste conclusies trekken.
Leer ons te gaan waar niemand anders zal gaan,
om de tijd te nemen die nodig is om te begrijpen,
aandacht besteden aan de essentie,
niet afgeleid te worden door het overbodige,
om bedrieglijke schijn te onderscheiden van de waarheid.
Geef ons de genade om uw woonplaatsen in onze wereld te herkennen
en de eerlijkheid die nodig is om anderen te vertellen wat we hebben gezien.

(Bronnen: CNA en CNS)