Een bisschop die de stichting van een instituut van gewijd leven of sociëteit van apostolisch leven in zijn bisdom wil goedkeuren, heeft daarvoor voortaan schriftelijke toestemming van de Heilige Stoel nodig. Paus Franciscus paste daartoe vorige week het kerkelijk recht aan.

Tot nu toe hoefde het Vaticaan enkel om advies gevraagd te worden. In de praktijk betekende dat, dat een bisschop ondanks een negatief advies vanuit Rome toch goedkeuring aan een nieuwe stichting kon geven.

Met het vorige week verschenen document Authenticum Charismatis (‘De authenticiteit van een charisma’) verstevigt het Vaticaan zijn toezicht op nieuwe stichtingen verder.

Zorgvuldige afweging

Paus Franciscus wijst er in zijn brief op dat katholieken er recht op hebben te weten dat hun bisschop een zorgvuldige afweging heeft gemaakt over “de authenticiteit van het charisma” van nieuwe stichtingen en over de “betrouwbaarheid van diegenen die zichzelf presenteren als stichters”.

Bisschoppen heten nieuwe uitdrukkingen van de Heilige Geest in de vorm van roepingen tot religieus leven terecht welkom, schrijft hij, maar “tegelijk moet gezorgd worden dat er niet onzorgvuldig instituten worden opgericht die nutteloos zijn of die het aan voldoende vuur ontbreekt”.

Kerkelijk recht aangepast

Om het Vaticaan een steviger rol in dat proces te geven, paste hij canon 579 van het kerkelijk wetboek aan; de nieuwe tekst luidt: “De diocesane bisschoppen kunnen, ieder in zijn gebied, bij formeel decreet instituten van gewijd leven oprichten, met voorafgaande schriftelijke toestemming van de Apostolische Stoel.

Problemen voorkomen

De aanscherping volgt op een eerdere verheldering uit mei 2016. Destijds bepaalde de paus dat stichtingen van zogeheten diocesane “instituten van gewijd leven en sociëteiten van apostolisch leven”” waarvoor geen advies aan de Heilige Stoel was gevraagd, ongeldig waren.

Franciscus reageerde destijds op een verzoek van de Congregatie voor de Instituten van Godgewijd Leven. Die wilde iets kunnen doen aan “onzorgvuldige”, al te snel goedgekeurde nieuwe stichtingen, waarbij de lokale bisschop niet voldoende tijd had genomen voor onderscheiding.

Dat leidde soms tot problemen die voorkomen hadden kunnen worden bij een zorgvuldiger afweging vóór de goedkeuring. Gewezen werd destijds op zaken als interne verdeeldheid en machtsstrijd, te zware interne strafmaatregelen of autoritaire stichters die hun boekje te buiten gaan.

Problemen

Wat dat laatste betreft, hebben zich de afgelopen jaren problemen voorgedaan binnen enkele relatief nieuwe gemeenschappen.

Een bekend voorbeeld is de Franse congregatie van Sint-Jan; in 2013 bleek dat er geloofwaardige beschuldigingen waren over seksueel en machtsmisbruik door de inmiddels overleden stichter van de gemeenschap, pater Marie-Dominique Philippe.

Gat in de regelgeving

Met de huidige aanpassing hoopt het Vaticaan onder meer de juiste uitoefening van gezag binnen nieuwe gemeenschappen te kunnen waarborgen, stelt bisschop Juan Ignacio Arrieta in een interview met Catholic News Service.

De secretaris van de Pauselijke Raad voor Wetteksten wijst ook op een gat in de regelgeving dat tot voor kort bestond: er bestaan in de Kerk grote, internationale congregaties van zogeheten “pauselijk recht”, die verantwoording aan het Vaticaan afleggen, en kleinere, lokale congregaties van “diocesaan recht”, onder toezicht van een bisschop.

Toezicht nodig

Als zo’n lokaal goedgekeurde congregatie groeide en ook in andere bisdommen actief wilde worden, kon er volgens Arrieta een probleem ontstaan: de gemeenschap kwam nog niet altijd in aanmerking om onder “pauselijk recht” erkend te worden, maar er is dan wel bisdomoverstijgend toezicht nodig.

Arrieta hoopt daarnaast ook dat de nieuwe procedure bijdraagt aan de stabiliteit van nieuwe stichtingen als de lokale bisschop die de goedkeuring verleende met emeritaat gaat.

Bronnen: Catholic News Agency, Catholic News Service