De noodzaak van nadenken over de toekomst van kloostererfgoed wordt tot op het Vaticaanse niveau begrepen. In mei houdt het Vaticaan daarom een erfgoedconferentie, waar voor Nederlandse congregaties een kans ligt om hun opgedane expertise te delen.
De Congregatie voor de Instituten van Gewijd Leven en Gemeenschappen van Apostolisch Leven organiseert op 4 en 5 mei samen met de Pauselijke Raad voor Cultuur een internationale conferentie over de inventarisatie en het beheer van het cultureel erfgoed van religieuze gemeenschappen. Onder de titel Charisma en creativiteit zullen deelnemers in gesprek gaan over hoe het erfgoed van kloosters beschermd kan worden.
Afgelopen donderdag kondigde kardinaal João Bráz de Aviz, hoofd van de hierboven genoemde congregatie, de conferentie aan op een persbijeenkomst. Hij legde daarbij uit dat het doel van de conferentie is om netwerken te versterken en goede voorbeelden van erfgoedbescherming te delen, om zo religieuze gemeenschappen te steunen in pogingen om hun erfgoed op een creatieve manier te beschermen. Daarbij gaat het zowel om gebouwen als om kunstwerken, liturgische voorwerpen en boeken.
Volgens de kardinaal borduurt de conferentie voort op het groeiende besef dat de Kerk onderdeel is van de culturele identiteit van steden en dorpen. Bovendien kan kerkelijk erfgoed een rol spelen in innovatie op pastoraal en missionair gebied.
Omdat religieuze ordes sterk te lijden hebben van vergrijzing, is de urgentie om na te denken over erfgoed hoog, ziet kardinaal Bráz de Aviz: “Daardoor is het risico op verwaarlozing en verval van hun immense culturele erfgoed des te groter.”
Kloosterlingen en andere religieuzen moeten samen “nadenken over de waarde van hun eigendommen voor de huidige maatschappij, de uiteindelijke bestemming van die eigendommen en hun intieme verbinding met het charisma van religieuze ordes en de profetische dimensie van dat charisma”, aldus de kardinaal.
De conferentie richt zich heel bewust op kloosters en niet op het behoud van erfgoed binnen parochies, omdat de spelregels voor congregaties de bescherming van erfgoed net wat lastiger maken. Dat is ook in Nederland terug te zien in de herbestemming van gebouwen. Waar kerken bijna altijd een nieuwe bestemming op sociaal-maatschappelijk vlak krijgen, is het scala aan nieuwe functies van kloostergebouwen een stuk breder.
Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is maar liefst driekwart van de kloosters in Noord-Brabant en Limburg reeds herbestemd. Daaronder zijn talrijke voorbeelden te zien van voormalige kloosters die nu worden gebruikt om in te wonen, werken, zorgen of recreëren.
De grotere autonomie die kloosters en congregaties hebben ten opzichte van parochies maakt het een uitdaging om erfgoedbescherming te coördineren, erkent kardinaal Bráz de Aviz. Daarom hoopt hij dat de aankomende conferentie een aansporing zal zijn om “de krachten te bundelen.”
Op de conferentie zal een selectie van vijftien – voorlopig nog onbekende – projecten en onderzoeken op het gebied van erfgoedbescherming uitgelicht worden. De verwachting is dat de meeste daarvan uit Europa zullen komen, omdat de vergrijzing en leegloop van kloostergemeenschappen in dit werelddeel het hardst gaat.
Het Nederlandse aandeel in de conferentie is nog niet bekend, maar het is te hopen dat Nederlandse congregaties zich in groten getale aanmelden als bijdrager of deelnemer. Vrijwel nergens ter wereld lopen kloosters zo snel leeg als hier, waardoor Nederlandse congregaties in de afgelopen decennia enorm veel praktijkervaring hebben opgedaan in het omgaan met kloostererfgoed.
Die ervaring delen op de aankomende conferentie is een uitgelezen kans voor het Nederlandse kloosterwezen om zichzelf op de Vaticaanse kaart te zetten. Niet als ‘eerste slachtoffers’ van een afkalvingsproces dat congregaties in andere Europese landen ook moeten ondergaan, maar als experts die een schat aan expertise en know-how kunnen bieden op het gebied van het behoud en de bescherming van kloostererfgoed.
Bronnen: Vatican News, KRO-NCRV
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
