Wie heeft eigenlijk bepaald dat een groot deel van de wereld op 1 januari het jaar 2025 in zal gaan? Het was de geleerde christelijke monnik Dionysius Exiguus die precies 1500 jaar geleden, in het jaar 525 na Christus, de christelijke kalender ontwierp. Dat hij waarschijnlijk niet helemaal correct was in zijn berekeningen, is een ander verhaal.
De christenen die in het Romeinse Rijk leefden, hadden aanvankelijk de Romeinse kalender overgenomen, die verwees naar de mythische stichting van de stad Rome. Later begonnen sommigen de jaren te berekenen volgens het ‘martelaarstijdperk’: deze begon bij de troonsbestijging van de Romeinse keizer Diocletianus in 284 na Christus.
Diocletianus stond bekend om zijn brute christenvervolgingen, waarmee hij talloze martelaren creëerde. De Koptische en Ethiopisch-Orthodoxe kerken hanteren deze telling tot op de dag van vandaag. Volgens sommige christenen was het echter niet gepast om de goddeloze Romeinse keizer te eren.
Wie de kalender bepaalt, heeft macht. Maar terwijl het West-Romeinse Rijk in Europa onder de druk van Germaanse volkeren instortte, bloeide het Oost-Romeinse Rijk in Constantinopel. De paus in Rome toonde ambities om deze situatie te veranderen en zijn leiderschap binnen de kerk te versterken.
In die tijd was het vroege christendom sterk versnipperd en verre van een goed georganiseerde kerk met vaste doctrines. Deze verdeeldheid kwam vooral naar voren in de discussie over de paasdatum, waarover de bisschoppen en patriarchen van de christenheid het vaak niet eens konden worden.
In deze moeilijke situatie kwam Dionysius precies op het juiste moment. Geboren aan de westkust van de Zwarte Zee, genoot hij een brede klassieke Hellenistische opleiding in het Griekse oosten. Hij maakte naam als vertaler van Griekse teksten naar het Latijn en wordt beschouwd als een van de belangrijkste bemiddelaars tussen de Griekse en Latijnse intellectuele werelden.
Rond het jaar 496 kwam hij naar Rome, waar hij in opdracht van de paus de bronnen van vroege concilies en het kerkelijk recht – geschreven in het Grieks – in het Latijn vertaalde. Dit werk verstevigde de machtspositie van de paus, omdat het hem toegang gaf tot een schat aan kennis die hij kon gebruiken in religieuze of kerkpolitieke geschillen.
Paus Johannes I riep in 525 ook de hulp van Dionysius in bij het conflict over de paasdata. De geleerde monnik verdiepte zich in oude documenten en verwees naar besluiten van het beroemde Concilie van Nicaea uit 325 om de paasdata voor de komende 95 jaar te berekenen. Dit bracht rust in het christendom.
Tijdens zijn studies kwam Dionysius tot de conclusie dat een nieuwe kalender nodig was. Hij was ervan overtuigd dat de nieuwe christelijke tijdrekening moest beginnen met het jaar van Christus’ geboorte. Dionysius berekende de vermeende geboortedatum van Jezus en markeerde daarmee het jaar één, gebaseerd op de schaarse tijdsaanduidingen in de evangeliën en de Handelingen van de Apostelen. Zo plaatste hij zichzelf in het jaar 525 na Christus.
Vanaf de 8e eeuw werd deze tijdrekening overal in Europa ingevoerd en later in de hele gekerstende wereld. Tegenwoordig is duidelijk dat de berekeningen van Dionysius Exiguus op wankele grond staan.
Wanneer je de enkele jaaraanduidingen in de evangeliën vergelijkt met historische feiten, ontstaan er tegenstrijdigheden: de bijbelse kindermoord van Herodes vond bijvoorbeeld plaats vier jaar vóór de geboorte van Christus. Veel historici komen daarom tot de conclusie dat Jezus waarschijnlijk tussen 7 en 4 voor Christus werd geboren.
En dan is er nog het probleem met het jaar nul. Omdat de Romeinen dit getal niet kenden, duidde Dionysius het geboortejaar van Jezus aan als het jaar één. Dit wordt problematisch wanneer de christelijke kalender wordt uitgebreid naar de tijd vóór Christus.
Het jaar 1 na Christus volgt namelijk direct op het jaar 1 voor Christus. Hierdoor zitten er slechts drie jaren tussen het begin van het jaar 2 voor Christus en het jaar 2 na Christus, in plaats van vier. Maar dit is slechts een klein foutje…
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
