Vandaag begint de synode over synodaliteit in Rome officieel. De bijeenkomst heeft grote gevolgen voor de Kerk, maar hoe gaat zo’n synode ook alweer in zijn werk?
Vanochtend vond op het Sint-Pietersplein in Rome de openingsviering van de synode over synodaliteit plaats. In zijn overweging drukte paus Franciscus de deelnemers op het hart om de dialoog aan te gaan met andersdenkenden, het doordrukken van eigen meningen te vermijden en open te blijven staan om van gedachten te veranderen over wat het beste is voor de Kerk.
“We moeten ons bevrijden van alles wat de naastenliefde van de Geest verhindert om harmonie te scheppen in onze verscheidenheid”, aldus de paus. “Wie arrogant genoeg is om te beweren dat alleen hij de stem van de Heer hoort, kan die stem zeker niet horen.”
Naar elkaar luisteren – en vooral ook naar de Heilige Geest: dat staat centraal op deze slotbijeenkomst van de synode over synodaliteit, die tot en met 27 oktober in Rome gehouden wordt. Bijna een maand lang gaan bisschoppen en niet-bisschoppen met elkaar rond de tafel om antwoorden te vinden over de toekomst van de Kerk.
De synode is daarmee een gebeurtenis die de hele Kerk raakt, maar tegelijkertijd een wat vage Vaticaanse aangelegenheid. KN beantwoordt daarom vier vragen over het wat, waarom en hoe van de synode over synodaliteit.
Een synode is een vergadering van bisschoppen over een specifiek thema. In voorgaande jaren zijn er bijvoorbeeld ook synodes geweest over jongeren en over het gezin. Deze synode – de eerste waaraan ook niet-bisschoppen met stemrecht deelnemen – gaat over synodaliteit.
Het begrip ‘synodaliteit’ is afgeleid van het Grieks en betekent zoveel als: ‘samen op weg zijn’. De synode over synodaliteit draait dan ook om de vraag hoe de Kerk een gemeenschap kan worden waarin iedereen samen optrekt en elk lid medeverantwoordelijk is voor het uitdragen van de boodschap van de Kerk.
Daar praten de deelnemers over, maar de synode is geen “parlementaire vergadering” waar besluiten over beleid worden genomen, benadrukte paus Franciscus vandaag nog eens in zijn overweging. De synode is dan ook niet bedoeld om de Kerk democratischer te maken, maar om beter te begrijpen wat Gods bedoeling in deze tijd met de katholieke Kerk is.
In totaal nemen 368 leden met stemrecht deel aan de synode. Het merendeel daarvan is bisschop, maar bij deze groep horen ook 96 niet-bisschoppen, waaronder leken en religieuzen. Een stuk of vijftig van hen zijn vrouw. Zij mogen stemmen op voorstellen die tijdens de synode worden ingebracht en hebben dus invloed op de beslissingen die uiteindelijk voor heel de Kerk genomen worden.
Maar in zekere zin praat iedereen mee. In oktober 2021 begon het synodale proces met een luisterfase in alle bisdommen wereldwijd, waar gelovigen konden delen wat hen bezighoudt en welke wensen ze voor de Kerk hebben. Op basis van al die ervaringen zijn de thema’s voor de synodale gesprekken in Rome bepaald.
Van digitalisering tot armoede en van eenzaamheid onder priesters in Europa tot de omgang met polygamie in Afrika: de synode over synodaliteit lijkt over zo’n beetje alles te gaan. De onderwerpen zijn echter te verdelen in drie hoofdcategorieën, aangeduid met de parapluwoorden communio, participatio en missio.
Communio draait om gemeenschap: hoe kun je als Kerk waarvan meer dan een miljard mensen lid zijn, samen een gemeenschap vormen? Participatio gaat over deelname: hoe zorg je ervoor dat alle katholieken de kerkelijke plek vinden die bij hen past? Missio gaat ten slotte over missie: hoe draag je de boodschap van het geloof uit en laat je nieuwe mensen kennismaken met God?
Er zijn ook thema’s die heel duidelijk niet op de agenda staan. Zo verklaarde paus Franciscus enkele maanden geleden dat er niet gesproken zal worden over de mogelijkheid om vrouwen tot diaken te wijden; een aparte werkgroep van theologen is met dat onderwerp bezig.
In zekere zin is er geen ‘na’ de synode, aldus paus Franciscus: het is niet de bedoeling dat de Kerk na 27 oktober alles bij het oude laat, maar dat synodaliteit een wezenlijk onderdeel van haar identiteit wordt. Iedere gelovige moet zich dus steeds meer verantwoordelijk gaan voelen voor de verspreiding van de boodschap voor de Kerk.
Op een meer concreet niveau kunnen we in ieder geval een slotdocument verwachten, waarin zal staan wat er besloten is in de stemrondes. Op basis van het ‘voorlopige slotdocument’ dat na de eerste synodesessie in 2023 verscheen, valt te voorspellen dat daarin vooral beschreven zal worden welke besluiten verder uitgewerkt moeten worden.
Meestal schrijft een paus op basis van een synode ook een apostolische exhortatie, een belangrijk document over een aspect van de leer van de Kerk. Bekende apostolische exhortaties die na synodes verschenen zijn bijvoorbeeld Amoris Laetitia en Christus Vivit. De kans is groot dat paus Franciscus na deze synode een exhortatie over synodaliteit schrijft.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
