Op 15 juli 1274 – dus 750 jaar geleden – overleed Bonaventura, die uitgroeide tot de grootste franciscaanse heilige na Franciscus van Assisi zelf. Maar eerst moest hij de prille franciscanenorde nog wel behoeden voor een splitsing.
Toen de jonge Bonaventura (1221-1274) in 1236 aan de universiteit van Parijs ging studeren, was de transformatie van de minderbroeders franciscanen tot een grote orde in volle gang.
In 1231 was de bouw van hun grote klooster in Parijs begonnen. Bonaventura trad daar toe tot de orde, waarschijnlijk in 1243. De jonge leden van de orde kregen een gedegen academische opleiding en de franciscanen waren ook zelf actief in het onderwijs.
Franciscus van Assisi daarentegen wilde dat zijn broeders een voorbeeldig leven zouden leiden van armoede, eenvoud en het volgen van Christus, als rondtrekkende predikers zonder vaste verblijfplaats. Bonaventura’s leven in het Parijse klooster was heel anders. Hij werd vooral beïnvloed door zijn medebroeder en theoloog Alexander van Hales, en pas daarna door de heilige Franciscus. Na het behalen van zijn master in 1253 nam hij tot 1257 de franciscaanse leerstoel voor theologie in bezit en schreef hij zijn Breviloquium, een leerboek voor theologiestudenten. Kortom, zijn leven speelde zich af in de academische wereld.
Ondertussen verhevigden de geschillen met de wereldlijke docenten van de universiteit. Begin 1256 verscheen een pamflet van Willem van Saint-Amour, waarin hij het bestaansrecht van de bedelorden in twijfel trok. Bonaventura reageerde met een goed onderbouwd weerwoord.
Zijn interventie in dit geschil zal een van de redenen zijn geweest waarom hij op 2 februari 1257 tot overste van de orde werd gekozen, als zevende opvolger van Franciscus.
De orde had een leider nodig die niet alleen haar tegenstanders het hoofd kon bieden, maar die ook in staat was de meningsverschillen over de ware nalatenschap van Franciscus, die binnen de orde zelf steeds scherper werden, te beslechten.
| Leestips |
Een fanatiek deel van de orde, de zogenaamde spirituelen, stond erop de oorspronkelijke manier van leven onveranderd te handhaven. Vaste huizen, voorraden en voorzieningen gingen volgens hen in tegen de wil van de stichter.
Bonaventura stond voor een moeilijke taak. Hij moest de orde, die al meer dan dertigduizend broeders in tweeëndertig provincies telde, door een van haar ernstigste crises leiden. De nog levende broeders uit Franciscus’ tijd traden Bonaventura terughoudend, zelfs vijandig tegemoet. Zoals Aegidius, die uitriep: “Parijs, jij bent de ondergang van de orde van Sint-Franciscus!”
Bonaventura verdroeg de kritiek geduldig. Maar hij was ook vastberaden: hij wilde een organisatorisch kader creëren dat paste bij de nieuwe taken en dat tegelijkertijd de spiritualiteit van Franciscus tastbaar maakte. Bonaventura wilde dichter bij de geest van Franciscus en zijn eerste broeders komen.
Hij ging naar La Verna, de plek in Italië waar Franciscus in 1224 een visioen had van een engel die hem de stigmata gaf. In La Verna luisterde Bonaventura naar de nog levende broeders uit die periode. Bonaventura zocht naar een manier om de buitengewone betekenis van Franciscus te vangen zonder te vervallen in de sektarische neigingen van de spirituelen.
Toen Bonaventura naar La Verna kwam, was de plek nog een kale rots. De Stigmatakapel werd pas in 1263 gebouwd. De rots waarop de cel van de heilige Franciscus stond, is nu omgeven door een labyrint van kapellen. Naast de ingang van de Stigmatakapel leidt een trap naar beneden naar de kapel van de heilige Bonaventura. Die liet hij dicht bij de plek waar het visioen plaatsvond bouwen. Vanaf zijn schrijftafel hoefde hij alleen maar zijn hand uit te strekken om de steen aan te raken waarop Franciscus de stigmata ontvangen had. Het visioen van Franciscus inspireerde hem tot zijn belangrijkste mystieke werk, Itinerarium mentis in deum, ‘Pelgrimage naar de ziel naar God’.
De tijd in La Verna veranderde Bonaventura: het werk dat hij er schreef is het eerste teken van een nieuwe spirituele stemming. Vanaf toen domineerde de figuur van Franciscus steeds meer het centrum van zijn denken. Bonaventura zag in dat Franciscus was doorgedrongen tot delen van de mystieke ervaring die slechts aan weinigen zijn voorbehouden.
Maar hij wilde zich zoveel mogelijk inleven in de spirituele reis van Franciscus en die toegankelijk maken voor anderen. Daarbij ontdekte hij dat dit pad geen veilig geplaveide route is die we in ons eentje kunnen vinden: “Want hoe goed georganiseerd onze stappen ook zijn, het heeft geen zin als God niet aan onze zijde is.” (Vert./bew. Susanne Kurstjens)
De heilige BonaventuraBonaventura werd in 1221 als Giovanni di Fidanza geboren in het Italiaanse Civita di Bagnoregio. Van 1236 tot 1243 studeerde hij theologie in Parijs. In die periode trad hij in bij de minderbroeders franciscanen. Na zijn tijd als overste van de orde werd hij in 1273 kardinaal gecreëerd. Een jaar later overleed hij in Lyon. In 1482 werd hij door paus Sixtus IV heiligverklaard. In 1588 werd Bonaventura door diens opvolger, Sixtus V, tot kerkleraar benoemd. Zijn feestdag is 15 juli. |
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
