<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Foto: Markus Spiske - Unsplash
Achtergrond

Hoe zit dat: mag een priester een erfenis aannemen?

Selinde van Dijk-Kroesbergen 11 maart 2020

Ja, bepaalde de rechter onlangs, zolang het een privézaak is mag een priester erven. Maar deskundigen op het gebied van pastorale ethiek en kerkrecht zijn terughoudender. “Werk en privé kunnen eigenlijk niet gescheiden worden bij een priester…”

De Hoge Raad bepaalde kort geleden dat een Brabantse priester die een erfenis van een bevriende parochiaan aannam, in zijn recht stond, omdat hij handelde als privépersoon en niet ‘in functie’.

Maar is dat onderscheid bij een priester zo helder te trekken? Juridisch mag de zaak zijn afgedaan, maar ethisch bevindt die zich wel degelijk in schemergebied, zeggen deskundigen.

De zaak: 120.000 euro, een garagebox en de inboedel

De aanleiding voor de zaak was de erfenis van een in 2014 overleden vrouw. Zij had in 2009 bepaald dat haar gehele erfenis naar haar nicht en de kinderen van haar nicht moest gaan. Een jaar later veranderde ze dat en benoemde ze haar pastoor tot voornaamste erfgenaam. Haar achternichten zouden slechts een bedrag krijgen dat belastingvrij geschonken kan worden.

“De priester aanvaardt geen erfenissen en geen giften van personen tot wie hij in een pastorale betrekking staat, zo stelt de Gedragscode”

Volgens Omroep Brabant liet de vrouw 120.000 euro, een garagebox en de inboedel van het huis na aan de pastoor. Een bedrag van 12.000 euro, dat hij van haar zou hebben geleend om een auto aan te schaffen, hoeft hierdoor niet meer te worden terugbetaald.

Nul op rekest

De familie van de vrouw vocht de wijziging in het testament aan bij de rechter, maar kreeg tot bij de Hoge Raad nul op het rekest.

De familie beriep zich bij het cassatieverzoek onder meer op de Gedragscode Pastoraat die de Nederlandse bisdommen in 2018 vaststelden. Daarin staat over priesters en andere werkers in het pastoraat:

“Hij neemt voor zichzelf geen geld voor verleende diensten aan, aanvaardt geen erfenissen en geen aanmerkelijke giften van personen tot wie hij in een pastorale betrekking staat via zijn opdracht binnen de Kerk en beheert geen geld dat niet openlijk verantwoord kan worden.”

Niet wilsonbekwaam, geen druk

De Hoge Raad oordeelde echter dat de priester als erfgenaam benoemd was vanwege zijn privévriendschap met de vrouw. Hij was destijds wel haar pastoor, maar kreeg de erfenis op persoonlijke titel, niet als ambtsdrager. Vanwege die privérelatie zou de Gedragscode Pastoraat hier niet van toepassing zijn.

Ook acht de Hoge Raad niet bewezen dat de priester misbruik van de situatie zou hebben gemaakt. De vrouw was op het moment van het opstellen van het testament niet wilsonbekwaam en er is niet bewezen dat de pastoor druk op haar uitoefende, aldus de Raad.

Beroepsethiek

Navraag bij diverse experts leert echter dat het onderscheid tussen ‘privé’ en ‘werk’ bij een priester niet zo eenduidig is als de Hoge Raad doet voorkomen.

“De gedragscode geldt het hele leven van de priester of diaken of pastor”

Theologe Mariéle Wulf van de Universiteit van Tilburg geeft aan dat priesters les krijgen in beroepsethiek. Wie in het pastoraat werkt, tekent volgens haar een clausule met richtlijnen die ook privé gelden. Daardoor is een priester eigenlijk nooit meer een privépersoon, zegt ze: hij staat eigenlijk nooit los van zijn ‘beroep’.

Transparantie noodzakelijk

Priester en kerkjurist Ad van der Helm van de KU Leuven bevestigt dit. “De gedragscode geldt het hele leven van de priester of diaken of pastor. Natuurlijk is er een onderscheid tussen privé en werk, maar het privé kan niet los gemaakt worden van het functionele.”

Volgens Van der Helm wordt “verondersteld dat giften aan de rechtspersoon, bijvoorbeeld de parochie, zijn gedaan, tenzij dit uitdrukkelijk anders wordt aangeduid, zoals bij verjaardagen of wijdingsdagen. Bij extreem grote bedragen of giften is transparantie noodzakelijk. Het onderscheid tussen privé en werk is vaak erg onduidelijk”.

Niet zuiver

Wulf is van mening dat een priester “nooit grote schenkingen mag aannemen, omdat er nooit achterhaald kan worden in hoeverre het gaat om een vriendschap. Er lopen dan twee relaties door elkaar: de priesterlijke en de vriendschappelijke. Dat maakt het niet zuiver.”

“Het bisdom had de pastoor moeten aanspreken op dit gedrag”

Een priester heeft volgens Wulf ook een meldplicht bij de betreffende bisschop: “Vanwege de gehoorzaamheidsbelofte moet een priester zaken die met zijn functioneren verbonden zijn, melden bij de pastoor of bisschop. Zeker wanneer de priester voor de rechter gedaagd wordt.”

Bisdom

Van der Helm: “De bisschop is verantwoordelijk voor de diocesane priesters, ook hun privégedragingen, en heeft de bevoegdheid om hun functioneren te beoordelen. Het bisdom had de pastoor in dit geval op grond van het kerkelijk recht – onder andere canons 282 en 531 – en van de gedragscode moeten aanspreken op dit gedrag.”

Het bisdom ‘s-Hertogenbosch is gevraagd om een reactie, maar liet weten niet in te willen gaan op de zaak. De rechter en de Hoge Raad hebben de priester in het gelijk gesteld, waarmee de kwestie wat het bisdom betreft is afgedaan.

‘Vreemd aan klerikale staat’

Toch lijkt het kerkelijk recht in deze kwestie strenger dan de wereldse rechtbank. Deskundigen wijzen daarbij ook op canon 285 van het kerkelijk wetboek, waarin staat dat geestelijken zich “volstrekt dienen te onthouden van alles wat niet bij hun staat past, volgens de voorschriften van het particulier recht” en dat zij “dienen te vermijden wat, hoewel niet ongepast, toch vreemd is aan de klerikale staat”.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.