<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Achtergrond

‘Huis gebouwd op leugen’: Kardinaal De Kesel trekt stekker uit lekenbeweging

Anton de Wit 30 juni 2022
image
Kardinaal Jozef De Kesel. Foto: CNS - Paul Haring

Na een apostolische visitatie in januari besloot kardinaal De Kesel, aartsbisschop van Mechelen-Brussel, de lekenbeweging Verbe de Vie op te heffen. Uit het verhaal van deze op het oog succesvolle gemeenschap vallen pijnlijke lessen te trekken. “Achter deze façade staat een onbewoonbaar huis waarin we geen gasten kunnen ontvangen.”

Het besluit kwam “als een donderslag bij heldere hemel”, zo zei een geëmotioneerde zuster Marie-Laure tijdens een persconferentie op 27 juni van haar gemeenschap Verbe de Vie (‘Woord van Leven’).

Ja, er waren vragen en zorgen van officiële kerkelijke zijde. Maar dat kardinaal Jozef De Kesel van het aartsbisdom Mechelen-Brussel de van oorsprong Franse beweging helemaal op zou heffen, dat had men kennelijk niet aan zien komen.

Almachtig echtpaar

Wie zich echter even verdiept in het dossier-Verbe de Vie, zal zich eerder verbazen dat het niet veel eerder gebeurd is.

https://www.us12.list-manage.com/subscribe/post?u=d22144bf286104d517b638301&id=b3f10e4ed1

De charismatische beweging werd in 1986 gesticht in Frankrijk door drie echtparen en een alleenstaande vrouw. De macht werd echter al snel gegrepen door één enkel echtpaar, Georges en Marie-Josette Bonneval. De namen van de medeoprichters werden uit de notulen gegumd, de Bonnevals presenteerden zich als enige, almachtige geestelijke vader en moeder.

Geestelijk misbruik

Al in 1989, drie jaar na de oprichting dus, bereikten de eerste klachten het toen verantwoordelijke bisdom van Tulle in Frankrijk. De klachten gingen over geestelijk misbruik, machtsmisbruik, vernederingen, roddel en pesterijen. Dat leidde dertien jaar en drie bisschoppen later tot een apostolische visitatie, die inderdaad een ernstig disfunctioneren van de gemeenschap constateerde.

image
Georges en Marie-Josette Bonneval. Foto: Zaden van het Woord

Dit resulteerde in een machtswisseling in 2003. De Bonnevals verlieten Verbe de Vie – en stichtten in 2004 een nieuwe gemeenschap, Zaden van het Woord. Die is tot op de dag van vandaag actief in onder andere het Belgische Tongeren (bisdom Hasselt) en de abdij van Tongerlo (bisdom Antwerpen).

Seksueel misbruik en schending biechtgeheim

Maar met Verbe de Vie – dat onder de hoede van toenmalig aartsbisschop van Mechelen-Brussel André-Joseph Léonard later ook een nieuw thuis zou vinden in België – ging het sindsdien niet beter. Integendeel, de oude systemen bleken hardnekkig. Mensen verlieten de beweging massaal (240 ‘uittreders’ in 30 jaar tijd) en er kwamen nieuwe, ernstigere beschuldigingen bij. De geestelijk leidsman, Jacques Marin, werd in 2016 schuldig bevonden aan seksueel misbruik.

“Kardinaal De Kesel kon na een nieuwe apostolische visitatie in januari dit jaar niet veel anders dan deze verregaande conclusie trekken”

Ook had de in 2019 overleden priester het biechtgeheim geschonden – iets waar de katholieke Kerk zeer zwaar aan tilt: het leidt tot automatische excommunicatie. Wat mensen in het sacrament van de biecht tegen Marin hadden verteld, werd soms een op een doorgegeven aan de leidinggevenden binnen het moederhuis.

‘Toxisch en onvolwassen’

Tel daarbij op een “onvoldoende helder gedefinieerd charisma” en “toxisch en onvolwassen gedrag” binnen “een volledig vastgeroest systeem” (de opsomming werd gegeven op de eerder genoemde persconferentie, waarover het Franse katholieke weekblad La Vie berichtte) en kardinaal De Kesel kon na een nieuwe apostolische visitatie in januari dit jaar niet veel anders dan deze verregaande conclusie trekken.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Dus: waarom duurde het zo lang? Die vraag stelde ook François Touvet, bisschop van Châlons in Frankrijk. Hij is aangesteld als administrator van Verbe de Vie – zeg maar gerust: de faillissementscurator, die alle praktische zaken af moet wikkelen tot de officiële opheffing op 1 juli 2023.

‘Institutioneel falen’

In een interview met La Vie toont Touvet zich verrassend openhartig en kritisch. De Kerk heeft volgens hem te veel getreuzeld, is “niet waakzaam geweest”, er was sprake van “institutioneel falen”.

image
Bisschop François Touvet Foto: Facebook

Een begin van een verklaring geeft hij ook, en die is relevant voor vele soortgelijke gevallen. Van buitenaf bekeken was het een succesvolle beweging, die jongeren en gezinnen wist te bereiken en volle kerken trok. In deze tijden van krimp verwelkomen bisschoppen zulke bewegingen gretig in hun bisdommen – en verliezen dan soms hun kritische zin.

Façade

“Ikzelf had in het bisdom Châlons ook alleen de façade gezien: zeer mooie liturgieën, jonge mensen, vervuld van missionaire ijver, vreugdevolle en feestelijke kampen voor tieners”, aldus Touvet. “Maar de realiteit is dat achter deze façade een huis schuilgaat dat niet bewoonbaar is en waarin we geen gasten kunnen ontvangen.”

“Verbe de Vie leek een succesverhaal, te mooi om niet waar te zijn”

Dat verklaart wellicht ook waarom mgr. Léonard de beweging indertijd onder zijn hoede nam. Volgens Touvet wilde de toenmalige aartsbisschop in 2011 wel een kerkrechtelijke visitatie afleggen, “maar het werd uiteindelijk een eenvoudig, zeer kort pastoraal en vriendelijk bezoek”.

Systeem van vleierij

Dat was een bewuste strategie van Verbe de Vie. Touvet vond in de notulen van een huisvergadering een veelzeggende opmerking van een voormalige leidinggevende: “Hij sprak over een systeem waarin men leerde de bisschoppen te vleien, hun te laten zien dat alles in orde was, mooie geschenken te geven, om hun steun te verkrijgen.”

image
Archiefbeeld: Aartsbisschop Léonard (r.) en zijn later opvolger, toen nog bisschop De Kesel, op een persconferentie in 2010. Foto: CNS - Francois Lenoir, Reuters

Daarom kon het zo lang duren, te lang, voor de opvolger van Léonard door de façade heen prikte. Verbe de Vie leek een succesverhaal, te mooi om niet waar te zijn.

Kopzorgen

Maar nu zit de Kerk met de brokken, en bisschop Touvet heeft een jaar om ze op te ruimen. Dat zal de nodige ‘wereldse’ kopzorgen met zich meebrengen: zo wist de Franse krant La Croix te melden dat de gemeenschap meer dan een miljoen euro aan achterstallige betalingen heeft aan het sociale-zekerheidsfonds voor religieuzen.

“Voor de Kerk resteren naast de brokken de pijnlijke lessen”

Maar de grootste zorgen zijn toch van geestelijke aard. Touvet zoekt allereerst psychologische en geestelijke bijstand voor de kernleden van de beweging. Zij zijn het slachtoffer geweest van jarenlange morele druk en geestelijke nalatigheid.

Gebrek aan vorming

Een schrijnend voorbeeld is de hierboven geciteerde zuster Marie-Laure. Zij kreeg in 2000 het zusterhabijt na een training van welgeteld vier dagen – van een gedegen noviciaat zoals congregaties en ordes dat kennen, was überhaupt geen sprake. Al binnen vier jaar zat ze in het bestuur van de gemeenschap, niet gehinderd door enige theologische of pastorale bagage.

En zij was niet de enige die haar ziel en zaligheid gaf aan – in de woorden van Touvet – “een systeem gebaseerd op een leugen”. Voor de Kerk resteren naast de brokken de pijnlijke lessen.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.