Bij de kroning van de Britse koning Charles III zijn op 6 mei ook katholieke geestelijken aanwezig – anders dan bij de kroning van diens moeder 70 jaar geleden. Is dat teken van vooruitgang in de van oudsher moeilijke positie van katholieken in het land?
Volgens peilingen neemt de Britse publieke interesse in de kroning van Charles III af, maar het evenement roept toch controverse op – niet in het minst vanwege de kosten van ongeveer 114 miljoen euro.
Desalniettemin zal het een gelegenheid zijn om de ‘zachte macht’ van de Britse koninklijke pracht te tonen. En een gelegenheid om de plaats van het christendom in de openbaarheid opnieuw te bevestigen – waaronder de aanwezigheid van de significante katholieke minderheid in het koninkrijk.
“Anti-katholiek zijn is al eeuwen een element van de Britse identiteit”, zegt pater Timothy Radcliffe tegen OSV News. Het voormalig hoofd van de dominicanen is een van de bekendste katholieke stemmen in Groot-Brittannië.
“Ik hoop dat een gebeurtenis als deze onze Kerk helpt om nog meer geïntegreerd te raken in het nationale leven, op een moment dat we, net als de meeste landen, bedreigd worden door disintegratie, toenemende ongelijkheid en een afnemend gevoel voor het algemeen welzijn.”
Koning Charles erft de rechten en plichten van staatshoofd in een lijn monarchen die teruggaat tot de tiende eeuw. Hij is ook het hoogste gezag van de anglicaanse Kerk van Engeland. Daarmee draagt hij de traditionele titel van fidei defensor, verdediger van het geloof, die koning Hendrik VIII in 1521 kreeg van paus Leo X.
“In de tweeënhalve eeuw na het Buskruitcomplot werden katholieken als ketters en verraders beschouwd”
Tweet dit! Hij heeft al lang verklaard dat hij in een moderne, multiculturele samenleving de verdediger van alle religies wil zijn, maar herbevestigde in recente toespraken zijn protestantse identiteit – zoals hij tijdens de kroning opnieuw zal doen.
Dit zorgde voor enige teleurstelling, niet in het minst onder Britse katholieken. De katholieke Kerk wordt bij de kroning vertegenwoordigd door kardinaal Vincent Nichols, de aartsbisschop van Westminster. Hij zal met protestantse en orthodoxe leiders een zegenbede uitspreken.
Verder zijn er katholieke bisschoppen uit Wales, Schotland en Noord-Ierland aanwezig, de Vaticaanse staatssecretaris Pietro Parolin en de nieuwe pauselijk ambassadeur in Groot-Brittannië.
Onder de vijftig publieke figuren die een formele rol in de plechtigheid kregen, is echter geen enkele katholieke prelaat. Premier Rishi Sunak, praktiserend hindoe, leest voor uit de Bijbel en islamitische, Joodse, sikh- en hindoeleiders zullen de eretekenen van het koningschap aanbieden.
Historica Susan Doran van de universiteit van Oxford vind het jammer dat het merendeel van de plechtigheid exclusief protestants is, met een belangrijke rol voor aartsbisschop Justin Welby van Canterbury en andere anglicaanse geestelijken.
“Met een dalend ledenaantal en vele problemen is het niet verrassend dat de Kerk van Engeland aan zijn band met de monarchie lijkt vast te houden, en de kroning ziet als een kans om die te verkondigen”, zegt ze tegen OSV News.
“Maar nu de monarchie voor veel mensen betekenis lijkt te verliezen, zal het volgens mij verdere vervreemding aanwakkeren als ze te ver gaan op een nauw protestants pad – zeker onder jongeren en mensen van andere godsdiensten.”
Dat zou ook de reactie van sommige katholieken kunnen zijn, zeker zij die zich ervan bewust zijn hoe bittere conflicten uit het verleden de moderne Britse godsdienstige blik hebben gevormd.
De banden met Rome, die tot de zesde eeuw teruggingen, werden onder Hendrik VIII in 1536, tijdens de Reformatie, verbroken. Na een kort herstel onder diens katholieke dochter Mary, nam de vijandigheid weer toe onder de protestantse Elizabeth I. Paus Pius V noemde haar in 1570 een “dienares van de slechtheid” en kondigde haar excommunicatie af.
“Dat er zes bisschoppen aanwezig zijn terwijl er de vorige keer geen katholieke vertegenwoordiging was, laat zien dat er dingen zijn veranderd”
Tweet dit! Na het beruchte ‘Buskruitcomplot’ van 1605 om koning Jakobus I en zijn parlement op te blazen, werd de vervolging van katholieken intenser. Sommige historici betwisten of er ooit zo’n complot was, maar Engelse katholieken werden in de tweeënhalve eeuw daarna als ketters en verraders beschouwd.
Zelfs na 1850 werd de katholieke Kerk als vreemd element in het nationale leven beschouwd. De kerkelijke hiërarchie werd in 1850 heropgericht, maar het duurde tot 1871 voor katholieke academici werden toegelaten aan de universiteiten van Oxford en Cambridge.
Pas na het historische bezoek van paus Johannes Paulus II in 1982 gingen Groot-Brittannië en de Heilige Stoel formele diplomatieke banden aan. Sindsdien is het profiel van de katholieke Kerk heropgebouwd, en is ze dichter bij volledige acceptatie als een Britse instelling gekomen.
Volgens recente statistieken vormen katholieken ongeveer 13 procent van de 67 miljoen inwoners van het Verenigd Koninkrijk, anglicanen 14 procent. De religieuze banden nemen sterk af. Ongeveer de helft van de inwoners noemt zich christen, twintig jaar geleden was dat meer dan 70 procent.
Koningin Camilla werd gedoopt als protestant, maar ging haar eerste huwelijk, met de katholieke Andrew Parker-Bowles, aan in een katholieke kerk. Ze voedde haar zoon en dochter katholiek op.
Charles heeft persoonlijke openheid naar katholieken getoond. Zo stelde hij zijn huwelijk met Camilla in 2005 uit om de uitvaart van paus Johannes Paulus II bij te wonen.
In oktober 2019 bezocht hij voor de vierde keer het Vaticaan, voor de heiligverklaring van de voormalige anglicaan John Henry Newman. In de Osservatore Romano en The Times of London verwelkomde hij die als een viering “niet enkel voor katholieken, maar voor allen die de waarden koesteren waardoor hij werd geïnspireerd”.
Op 9 maart leidde kardinaal Nichols een twaalfkoppige katholieke afvaardiging die de nieuwe koning trouw beloofde. De kardinaal loofde Charles’ “toewijding aan religieus geloof” en verzekerde hem van katholieke steun.
Op 19 april schonk de paus twee fragmenten van het kruis van Christus voor een nieuw processiekruis dat tijdens de plechtigheid wordt gedragen.
Charles zal op een 700 jaar oude troon zitten en krijgt een massief gouden kroon uit 1661 opgezet. De olie voor de zalving werd op 4 maart in de Heilig Grafkerk in Jeruzalem gezegend door de Grieks-orthodoxe patriarch van die stad.
Katholieke bisschoppen hebben de Britse katholieken opgeroepen volledig deel te nemen aan de evenementen rond de kroning. Die omvatten onder meer speciale Missen en een gebedsdriedaagse die woensdag begint.
Op een in parochies verspreidde gebedskaart wordt God gevraagd Charles III te helpen om “voortdurend de vrijheid die voortkomt uit burgerlijke vrede te verzekeren en bewaren voor de mensen die aan zijn zorg zijn toevertrouwd”.
Pater Radcliffe laat desalniettemin zijn teleurstelling doorschemeren dat de katholieke Kerk geen grotere rol krijgt toebedeeld.
Hij wijst op de “goddelijke rol” die ze altijd heeft proberen te spelen in de samenleving. “De katholieke sociale leer zou een kostbaar geschenk kunnen zijn voor een natie die haar sociale banden moet vernieuwen en een gezamenlijk leven en doel moet herontdekken.”
Nichols’ woordvoerder Alexander DesForges is optimistischer. Hoewel katholieke geestelijken geen belangrijke rol in de kroning hebben, zijn ze er voor het eerst sinds Hendrik VIII en zijn Reformatie wel bij.
“We moeten realistisch zijn”, zegt hij tegen OSV News. “De koning heeft een formele rol in de anglicaanse Kerk van Engeland en deze dienst vindt plaats in Westminster Abbey. Het feit dat er zes bisschoppen aanwezig zijn, onder wie kardinaal Parolin van het Vaticaan, terwijl er zeventig jaar geleden helemaal geen katholieke vertegenwoordiging was, laat duidelijk zien dat er dingen zijn veranderd.” (Vertaling: Peter Doorakkers)
