Een pausbezoek levert niet alleen mooie momenten op, maar is ook positief voor de mensenrechtensituatie in een land. Twee wetenschappers analyseerden zestig jaar aan pausreizen om tot die conclusie te komen.
Het politieke mechanisme werkt vrij eenvoudig. Grote evenementen trekken media-aandacht; waar de pers is, willen gastheren zich van hun beste kant laten zien en mediaberichten over mensenrechtenschendingen vermijden; de makkelijkste manier om dat te doen is om de mensenrechtensituatie daadwerkelijk te verbeteren.
Bij bijvoorbeeld de Olympische Spelen (denk aan Berlijn in 1936, Moskou in 1980 of Beijing in 2008) en wereldkampioenschappen voetbal (denk aan Qatar in 2022) lukt dat slechts in beperkte mate. Maar als de paus een apostolische reis aflegt, lijkt de regering van het gastland daadwerkelijk zijn best te doen voor beter beschermde mensenrechten.
Pauselijke bezoeken verbeteren dus de mensenrechtensituatie in een land: dat is de conclusie van een onderzoek door Jerg Gutmann van de Universiteit van Hamburg en Marek Endrich van de Université Libre de Bruxelles.
Een voorbeeld: voordat paus Johannes Paulus II in 1998 naar Cuba kwam, stelde het Vaticaan een lijst op van politieke gevangenen die het communistische land moest vrijgelaten. Ongeveer de helft van hen werd tijdens of in ieder geval kort na het bezoek vrijgelaten. En voorafgaand aan de pauselijke bezoeken in 2012 en 2015 liet de Cubaanse regering ongeveer drieduizend gevangenen vrij zodra het bezoek publiekelijk was aangekondigd.
Het onderzoek, Pacem in Terris (Vrede op Aarde) getiteld, concludeert dat pauselijke bezoeken over het algemeen goed nieuws zijn voor de mensenrechten. De titel verwijst naar de gelijknamige encycliek van paus Johannes XXIII uit 1963, waarin het belang van mensenrechten expliciet werd benadrukt.
Deze pauselijke doelstelling werd dit jaar door het Vaticaan nog eens nadrukkelijk onderstreept met de verklaring Dignitas infinita (Oneindige waardigheid). De inzet voor mensenrechten gaf de katholieke Kerk de kans om een identiteit te ontwikkelen als verdediger van sociale belangen, benadrukken de twee onderzoekers.
Om te begrijpen hoe pausreizen de mensenrechten in het gastland beïnvloeden, analyseerden ze de strategische interactie tussen de Kerk en de bezochte landen. Hun theorie is dat de paus op reis lof of kritiek uit in de hoop regeringen aan te moedigen hun eigen mensenrechtensituatie voor zijn aankomst te verbeteren.
“Elk pauselijk bezoek is immers niet alleen een positief pr-evenement voor de Kerk zelf, maar kan ook lonend zijn voor de regeringen van gastlanden.”
Tweet dit!
Om deze theorie te testen, analyseerden Gutmann en Endrich alle 283 reizen buiten Italië van de vier pausen sinds 1964, van Paulus VI tot Franciscus. Alle landen waarvoor gegevens over de mensenrechtensituatie beschikbaar waren, werden in aanmerking genomen. Uit de analyse bleek dat de bescherming van mensenrechten aanzienlijk was toegenomen vóór het bezoek van de paus.
“Dit kan worden verklaard door het feit dat internationale mediaberichten rond de tijd van pauselijke bezoeken zich intensiever richten op de mensenrechtensituatie in het gastland dan in andere periodes”, aldus Gutmann bij de publicatie van hun studie.
Een reden hiervoor is dat de Kerk sinds het Tweede Vaticaans Concilie de internationale bescherming van mensenrechten tot een van haar belangrijkste doelstellingen heeft gemaakt. Een win-wineffect voor beide partijen.
Elk pauselijk bezoek is immers niet alleen een positief pr-evenement voor de Kerk zelf, maar kan ook lonend zijn voor de regeringen van gastlanden: lof van de Heilige Vader over een goede staat van dienst op het gebied van mensenrechten of concessies over verbeteringen vóór het bezoek versterken de legitimiteit en ondersteunen zelfs een mogelijke verlenging van de ambtstermijn. De internationale reputatie van de bestemming neemt ook toe door de aanwezigheid van de paus, wat onder andere gevolgen heeft voor het toerisme.
De studie kon wel alleen duurzame verbeteringen aantonen in democratieën. Testcases van autocratieën toonden aan dat hoewel de regeringen van dergelijke gastlanden strategische concessies deden met betrekking tot mensenrechten vóór de bezoeken van de paus, de situatie daarna niet significant verbeterd is.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
