In de luwte blijft kardinaal Matteo Zuppi zijn vredesmissie voor Oekraïne volhouden. Hoewel hij voorzichtige successen boekt, levert zijn onderneming ook kritiek op.
De stoel van kardinaal Matteo Zuppi aan de synodetafels in Rome bleef op 14 en 15 oktober leeg. De Italiaan was namelijk ruim tweeduizend kilometer oostelijker aangeschoven aan andere tafels, voor heel andere gesprekken dan synodale. Zuppi was weer in Moskou om zijn vredesmissie voor Oekraïne voort te zetten.
Even het geheugen opfrissen: in 2023 schoof paus Franciscus Zuppi naar voren als zijn gezant voor de “speciale vredesmissie” waarmee het Vaticaan uitzicht op een einde aan de oorlog in Oekraïne wilde bewerkstelligen. De opzet was breed: Zuppi ging niet alleen praten met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en leden van de Russische regering, maar bezocht ook Washington en Beijing.
Net als in 2023 richt Zuppi zich nu met name op de uitruil van gevangenen en het thuisbrengen van Oekraïense kinderen die naar Rusland zijn ontvoerd. Volgens Oekraïense cijfers zou het om bijna twintigduizend kinderen gaan.
De Oekraïense vicepresident Olena Kondratiuk liet onlangs weten dat zij een ontmoeting had gehad met de kardinaal waarbij de terugkeer van kinderen op de agenda stond. Kondratiuk liet weten blij te zijn met de “concrete resultaten” van Zuppi’s inzet, die heeft geleid tot de terugkeer van meerdere kinderen en de twee priesters die na anderhalf jaar Russische gevangenschap in juni werden vrijgelaten.
Bij zijn bezoek aan Moskou in oktober ontmoette Zuppi de Russische kinderrechtencommissaris Maria Lvova-Belova. Zij meldde na afloop op het communicatieplatform Telegram dat ze verdere samenwerking met de Heilige Stoel hadden besproken “in het belang van gezinnen en kinderen”, “inclusief de hereniging van gezinnen uit Rusland en Oekraïne”.
Er werd afgesproken om de samenwerking, die al meer dan een jaar loopt, voort te zetten. Volgens Lvova-Belova, tegen wie het Internationaal Strafhof in Den Haag een arrestatiebevel heeft uitgevaardigd vanwege de kinderdeportaties, verliepen de gesprekken “hartelijk en constructief”.
Ook ontmoette Zuppi Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken. In 2023 zouden zij elkaar ook ontmoeten, maar toen werd hun gesprek op het laatste moment geannuleerd. Volgens het ministerie in Moskou gingen de gesprekken vooral over “samenwerking op humanitair gebied” in verband met de oorlog in Oekraïne.
“Volgens de Duitse theologe Regina Elsner heeft het recente bezoek van Zelensky aan de paus laten zien “dat de twee eigenlijk langs elkaar heen praten”.”
Tweet dit!
Hoewel Rusland terrein blijft winnen op Oekraïens grondgebied en er nog lang geen uitzicht is op vrede, lijkt het Vaticaan toch resultaten te boeken. De grote gevangenenruil eind juni was voor een groot deel te danken aan de Heilige Stoel, zei president Zelensky destijds. Desalniettemin zijn er ook twijfels over de Vaticaanse diplomatie.
Volgens de Duitse theologe Regina Elsner, expert op het gebied van de Oosterse Kerk, heeft onder meer het recente bezoek van Zelensky aan de paus op 11 oktober laten zien “dat de twee eigenlijk langs elkaar heen praten” en dat Oekraïne en het Vaticaan “een zeer problematische relatie” hebben, aldus persbureau KNA.
Elsner gelooft dat Zuppi’s missie succesvol mag heten, maar verwachtingen over Vaticaanse invloed op de veiligheid in de regio zijn naar haar mening onrealistisch. Volgens Elsner is het Vaticaan nog steeds van mening dat vrede niet bereikt kan worden zonder onderhandelingen met Moskou. Dat is “in principe niet helemaal verkeerd”, maar de dialoog met Moskou is “nog steeds niet duidelijk kritisch”.
In plaats daarvan lijkt de diplomatie van het Vaticaan “op een erkenning van Russische belangen in deze oorlog”, zegt ze. Het Vaticaan zou volgens haar te veel meegaan in het verhaal van “de agressor”. Vooral in de ogen van Oekraïne “is dat zeer problematisch”, denkt Elsner.
Oekraïne en het Vaticaan lijken een andere taal te spreken als het om vrede gaat: het “pax” van het Vaticaan lijkt iets anders te betekenen dan het Oekraïense “spokiy”. Al lijkt de Heilige Stoel ook wat meer naar de Oekraïense invulling van het woord te gaan talen.
Waar paus Franciscus zich eerder dit jaar negatief uitliet over de wapenleveranties aan Oekraïne en opperde dat Rusland zich met recht zorgen maakt over de eigen veiligheid – wat hem onder meer kritiek van Zelensky opleverde – beperkt hij zich inmiddels tot vredesoproepen en de nadruk op het respecteren van de soevereiniteit van landen.
Het is natuurlijk mogelijk dat het Vaticaan van toon is veranderd om niet van de onderhandeltafel weggestuurd te worden. Dat zou Zuppi’s missie moeilijk, zo niet onmogelijk maken – en waar mensenlevens op het spel staan, lijkt het Vaticaan resultaten boven principes te verkiezen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
