De Italiaanse premier heeft het Vaticaanse bezwaar tegen een anti-homofobiewet verworpen. Italië kan haar grondwettelijkheid zelf verzekeren, is zijn boodschap. Volgens het Vaticaan brengt de wet de godsdienstvrijheid in gevaar.

Als reactie op het Vaticaanse protest tegen een voorstel voor een anti-homofobiewet op grond van godsdienstvrijheid liet de Italiaanse premier Mario Draghi woensdagavond weten dat Italië een seculiere staat is en daarom zelf kan bepalen of een wetsvoorstel grondwettelijk is.

“Onze regels geven de garantie dat wetten altijd de principes van onze grondwet en internationale verdragen volgen, waar ook het concordaat met de Kerk onder valt”, aldus de premier. Het concordaat waarnaar hij verwijst is het Verdrag van Lateranen uit 1929, dat Vaticaanstad als zelfstandige staat erkent en de verhoudingen tussen de Heilige Stoel en Italië reguleert.

Volgens Draghi belemmert de scheiding tussen Kerk en staat in Italië de godsdienstvrijheid niet, maar geeft die juist “garantie voor pluralisme en culturele diversiteit.” Over het bezwaar van het Vaticaan zei hij: “De regering houdt dit in de gaten, maar momenteel is het parlement aan zet, niet de regering.”

Risico’s voor godsdienstvrijheid

Op 22 juni maakte het Vaticaan voor het eerst in zijn bestaan gebruik van zijn soevereine status onder het Verdrag van Lateranen om bezwaar te maken tegen de zogenaamde ‘wet van Zan’, vernoemd naar de homoseksuele parlementariër Alessandro Zan, die met het wetsvoorstel kwam. Deze wet heeft als doel homofobie te bestrijden, maar het Vaticaan ziet risico’s voor de godsdienstvrijheid.

Het wetsvoorstel, dat in november werd goedgekeurd door het Huis van Afgevaardigden, wordt nu bekeken door een commissie van de Senaat. Als het voorstel wordt goedgekeurd, stemt de Senaat of de wet wordt doorgevoerd of niet.

Volgens critici zou deze wet katholieke scholen verplichten om in hun onderwijsprogramma’s vanuit de staat opgelegde lessen over tolerantie en gender op te nemen, terwijl uitingen van wat de Kerk leert over huwelijk en gezin strafbaar zouden kunnen worden.

Druk van buitenaf

De Heilige Stoel uitte haar zorgen in een formele diplomatische brief. De reacties op de brief volgen politieke breuklijnen, waarbij veel rechtse politici het Vaticaan ondersteunen, terwijl de meeste linkse politici vinden dat een grens overschreden is.

Ivan Scalfarotto, ondersecretaris van het ministerie van Binnenlandse Zaken, geeft als reactie: “Het parlement heeft het recht en de plicht om zijn werk te doen zonder enige druk van buitenaf. Dat geldt net zo goed voor het Vaticaan als voor ieder ander land dat zijn mening geeft over een wetsvoorstel in behandeling.”

Massimo Biancalani, pastoor van het nabij Rome gelegen plaatsje Vicovaro, vangt al jaren migranten en LHBT’ers op. Volgens hem komt de openlijke inmenging van het Vaticaan ongelegen. “Het zou beter zijn om diplomatieke kanalen aan te wenden”, zegt Biancalani. “Je moet ook respect opbrengen voor de waardigheid van een land dat zijn eigen interne discussies heeft. De Kerk erkent de autonomie van Italië, dus wat doen we nu? Gaan we soms terug naar de jaren ’50?”

Gevolgen voor alle Italianen

Aan de andere zijde klinkt een oproep van senator Andrea Ostellari van de rechtse partij Lega, voorzitter van de commissie die zich over het wetsvoorstel buigt, om de zorgen van de Heilige Stoel serieus te nemen. “Voor het werk dat de commissie doet, is het fundamenteel om de aandachtspunten van het Vaticaan te evalueren.”

In de Italiaanse krant Avvenire noemt Carlo Cardia, een jurist die heeft meegewerkt aan de herziening van het concordaat tussen het Vaticaan en Italië, het wetsvoorstel “ongrondwettelijk”. Volgens Cardia staat de vrijheid van meningsuiting op het spel. “We moeten opletten dat we de kwestie niet terugbrengen tot het beschermen van katholieke belangen door het Vaticaan”, zegt hij. “Dit wetsvoorstel heeft gevolgen voor alle Italianen.”

“Daarom denk ik dat we te maken hebben met een zeer dringende oproep om het wetsvoorstel zo te herschrijven dat bepaalde kritieke zaken overwonnen worden”, legt Cardia uit. Hij beaamt dat het Italiaanse parlement de middelen heeft om ongrondwettelijkheid te vermijden en dat ook de Italiaanse wetten grondwettelijkheid verzekeren. “Dat is het belangrijkste, omdat ieders vrijheid op het spel staat, niet alleen die van katholieken.”

Als het wetsvoorstel ondanks het protest van het Vaticaan toch wordt aangenomen, zal volgens de regels van het Verdrag van Lateranen een commissie opgesteld worden om de onenigheid tussen Italië en het Vaticaan op te lossen.