De katholieke Kerk in Afrika begint voorzichtig stappen te zetten in de aanpak van seksueel misbruik. Maar culturele taboes en de maatschappelijke rol van de Kerk maken verandering complex, zo zegt een expert.
“Dat gebeurt hier niet, dat gebeurt alleen in andere landen.” “Dit zijn alleen maar gerichte pogingen om de Kerk zwart te maken.” Dit type reacties op seksueel misbruik door geestelijken hebben we ook in onze contreien volop gehoord.
In Afrika klinken zulke reacties nog steeds hardnekkig, zo vertelde pater en psychotherapeut Stéphane Joulain in een recent interview met de Zwitserse nieuwssite JusticeInfo.net. Hij werkt als missionaris van de Witte Paters op het continent, en zet zich in voor de bewustwording van het probleem.
Dat dit zo moeizaam gaat, is deels een economisch probleem, aldus Joulain. Grootschalig onderzoek zoals dat in veel westerse landen plaats heeft gevonden “zou een enorme investering vereisen – vooral op een continent dat worstelt met oorlog, ondervoeding en armoede”. Om die reden is misbruikbestrijding “voor de meeste Afrikaanse landen geen prioriteit”.
Maar Joulain signaleert ook diepere culturele obstructies. Geestelijken staan in veel Afrikaanse gemeenschappen zeer hoog in aanzien, misbruikbeschuldigingen worden niet snel geloofd.
“Ouderen worden niet bekritiseerd; dit voegt lagen van ontkenning toe”
Tweet dit!
Omdat de Kerk in veel landen een politieke en sociale macht is om rekening mee te houden en ook opkomt voor de rechten van mensen, worden slachtoffers bovendien vaak onder druk gezet door hun eigen gemeenschap om niet met de beschuldigingen naar buiten te treden. Ook weer een pijnlijk herkenbaar argument: het zou de goede naam van de Kerk alleen maar schaden.
Wanneer media in dergelijke landen berichten over misbruik door geestelijken, wordt het ook al snel afgedaan als een politiek gemotiveerde aanval.
Daarnaast wijst Joulain op het breed levende taboe op homoseksualiteit. Dat zou een typisch westers verschijnsel zijn, zo beweerde nog vrij recent kardinaal Ambongo van Kinshasa doodleuk, non-existent op het Afrikaanse continent. Dus een priester die een man of jongen misbruikt? Ondenkbaar, zo menen veel Afrikanen.
Tot slot ziet Joulain het fenomeen als een keerzijde van de sterke familiebanden in Afrikaanse landen. Een Afrikaanse familie is doorgaans veel uitgebreider dan het Europese kerngezin; ooms en tantes, oudere dorpelingen en ook de Kerk als ‘familie van God’ horen er evengoed bij.
Afrikaanse kinderen, aldus Joulain, hebben “veel respect voor anciënniteit en leren heel snel om zich te onderwerpen aan het gezag van volwassenen. Met andere woorden, ouderen worden niet bekritiseerd, zelfs niet als ze hen fout behandelen. Dit voegt lagen van ontkenning toe.”
In een eerder interview met Vatican News had Joulain het nog scherper verwoord: “In veel culturen is het kind geen persoon, maar eerder eigendom van de familie.”
Toch ziet Joulain wel degelijk wat verschuiven in Afrika. De preventietrainingen die hij in verschillende landen geeft “werpen beetje bij beetje hun vruchten af”, merkt hij. Het probleem wordt steeds meer onderkend, en hij noemt het een hoopvol teken dat er onlangs in Kenia een bisschop aangifte deed tegen een van zijn priesters die een 10-jarig meisje misbruikt zou hebben.
Het Vaticaan en de koepel van Afrikaanse bisschoppenconferenties in Oost-Afrika (AMECEA) hebben veel belangrijk werk gedaan in de bewustwording van het probleem, vertelt Joulain. “De Pauselijke Commissie voor de bescherming van minderjarigen probeert er bijvoorbeeld voor te zorgen dat bisschoppen beschikken over een preventiebeleid, interventieprotocollen en gedragscodes.”
Vooral in Engelstalige landen worden grote stappen gezet, zo signaleert Joulain, zonder daar een verklaring voor te geven. “In Franstalige landen gaat het wat langzamer. Ik ben onlangs met mijn congregatie voor Centraal-Afrika naar Burundi geweest, waar we een beleid, protocollen en gedragscodes hebben opgesteld voor de Democratische Republiek Congo, Burundi en Rwanda. In de zomer van 2025 gaan we hetzelfde doen voor zuidelijk Afrika en volgend jaar voor West-Afrika.”
Het bestrijden van misbruik, besluit Joulain, “vereist dat samenlevingen evolueren. Want zolang het bron van schaamte blijft voor slachtoffers om te vertellen wat hen overkomen is, zullen mensen zich niet uitspreken.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
