Veel is nog onduidelijk over de gewapende strijd in de Ethiopische regio Tigray, die feitelijk een burgeroorlog is. Wel zeker is dat de plaatselijke bevolking een zware prijs betaalt. De Ethiopische bisschoppen roepen op tot “een onmiddellijk einde” aan het geweld.
Begin december kondigden de Verenigde Naties aan dat ze een overeenkomst hadden bereikt met de regering van Ethiopië. Addis Ababa had toegezegd dat het borg zou staan voor een “ongehinderde en veilige levering van humanitaire hulp” aan de zwaarst getroffen bewoners van de regio Tigray.
Die regio was toen al weken het toneel van een bloedige oorlog, die al meer dan 50.000 mensen op de vlucht deed slaan. Ze zochten een veilig onderkomen in buurland Soedan en de Verenigde Naties vrezen dat hun aantal nog zal oplopen tot 200.000.
De oorlog begon in november. De Ethiopische premier Abiy Ahmed kreeg in oktober 2019 de Nobelprijs voor de Vrede toegekend, maar lanceerde die maand een militaire campagne tegen het Tigray Volksbevrijdingsfront (TVF). Dit was weer een reactie op een aanval van het TVF op een post van het Ethiopische leger waarbij een aantal doden viel.
Ethiopië is met ruim 110 miljoen inwoners na Nigeria het land met het hoogste inwoneraantal van Afrika. Volgens de laatste statistieken is 62 procent van de bevolking christen terwijl 34 procent de islam belijdt. Alhoewel beide geloofsgroepen in heel Ethiopië te vinden zijn, zijn de christenen vooral geconcentreerd in het noorden, terwijl het demografisch zwaartepunt van de moslims in het zuiden ligt.
Het huidige conflict in Tigray kent net als andere recente brandhaarden als Kasjmir en Nagorno-Karabach een voorgeschiedenis. Op 12 september 1974 werd Haile Selassie afgezet, die sinds 1930 keizer van Ethiopië was geweest. Hij was in de loop der jaren steeds autocratischer geworden en een belangrijk probleem was dat hij de etnische problematiek in zijn land verwaarloosd en genegeerd had.
Ethiopië is met meer dan tachtig verschillende bevolkingsgroepen etnisch zeer divers. Het Amhara-volk, dat voor 97 procent uit christenen bestaat, had traditioneel grote invloed op de Ethiopische politiek. De grootste deelstaat is echter Oromia, dat zijn naam ontleent aan het Oroma-volk, waartoe de huidige premier Abiy Ahmed behoort. De overwegend christelijke Tigray maken op hun beurt zo’n 6 procent van de Ethiopische bevolking uit.
De coupplegers die in 1974 de keizer verdreven, noemden zichzelf het ‘Coördinerend Comité’, oftewel de ‘Derg’. Deze Derg had een marxistische ideologie en Ethiopië begon een socialistisch experiment. Onder studenten had zich het idee van Lenin verspreid dat nationaliteiten het recht hadden om zich af te scheiden als opmars naar een eigen staat.
Tussen 1974 en 1991 woedde er een burgeroorlog in Ethiopië. Daarbij waren ook Eritrese rebellen betrokken, die een onafhankelijk Eritrea nastreefden. Dat kwam er in 1993, toen een grote meerderheid van de Eritreërs in een referendum koos voor onafhankelijkheid. De Eritrese rebellen hadden eerder al een alliantie gesloten met het Volksbevrijdingsfront van het Tigray-volk, dat een Ethiopië voor ogen stond dat uit autonome etnische regio’s zou bestaan.
“Abiy Ahmed verklaarde de oorlog aan een binnenlandse regio, met als gevolg een humanitaire catastrofe die ook de buurlanden treft”
Tweet dit!
Na het einde van de burgeroorlog in 1991 werd het Ethiopisch Revolutionair Democratisch Volksfront (ERDV) de dominante macht in Ethiopië, die ook de verkiezingen van mei 2015 won. In de provincies was en bleef het echter onrustig en in 2018 werd zelfs een staat van beleg afgekondigd. In dat jaar werd Abiy Ahmed tot premier gekozen.
Hij verbeterde meteen na zijn benoeming de relaties met buurland Eritrea, wat hem in 2019 de Nobelprijs voor de Vrede opleverde. Dit stond echter in schril contrast tot Ahmeds beleid in eigen land. Daar probeerde Ahmed zijn macht te consolideren. Dat ging ten koste van het TVF, dat zich steeds verder gemarginaliseerd voelde, maar wel de politieke en militaire macht in de eigen regio behield.
Vanaf afgelopen september verslechterde de situatie in rap tempo. Abiy Ahmed besloot vanwege de coronapandemie de parlementsverkiezingen uit te stellen. Het TVF beschuldigde de premier vervolgens van machtswellust en besloot om de verkiezingen in de Tigray-regio gewoon door te laten gaan. De centrale regering in Addis Ababa dreigde vervolgens met fiscale en economische sancties en begon het leger te mobiliseren: een duidelijke aanwijzing dat een gewapende strijd onvermijdelijk was geworden en er nog slechts een aanleiding of voorwendsel nodig was.
Die diende zich aan op 4 november, toen TVF-militanten posten van het regeringsleger aanvielen. Abiy Ahmed zei dat daarmee een rode lijn was overschreden en de militaire confrontatie was een feit. In feite verklaarde hij hiermee de oorlog aan een binnenlandse regio, met als gevolg een humanitaire catastrofe die ook de buurlanden treft.
Terwijl de burgeroorlog in Tigray in volle gang was, werd het ook onrustig in andere regio’s in het land. Hier waren militairen gestationeerd om de orde te handhaven, maar een deel van hen werd naar Tigray gestuurd. Hun vertrek leidde tot etnisch geweld in verschillende regio’s. Zo werden begin november in westelijk Ethiopië meer dan vijftig Amhara vermoord. In verschillende delen van het land gebruikten groepen de oorlog in Tigray om voor eigen autonomie te vechten.
Dit sluipende proces van destabilisering van Ethiopië kan ver reikende gevolgen krijgen voor de hele Hoorn van Afrika. Zo braken er enkele dagen voor Kerstmis gevechten uit in het grensgebied van Ethiopië en Soedan. Soedan stuurde versterkingen naar het gebied en de Soedanese legerleiding liet weten zijn grondgebied met alle mogelijke middelen te zullen verdedigen.
De katholieke bisschoppen van zowel Ethiopië als Eritrea hebben hun grote bezorgdheid uitgesproken over dit conflict, dat duidelijk escaleert, ook regionaal. De aartsbisschop van Addis Ababa, kardinaal Demerew Souraphiel Berhaneysus, zei in een verklaring dat de bisschoppen van Ethiopië “beide partijen oproepen om dit gewapende conflict onmiddellijk te stoppen. Begin een vreedzame dialoog die het welzijn van alle mensen dient, om zo geschillen op te lossen in een geest van begrip, wederzijds respect en vertrouwen”.
De bisschoppen waarschuwden dat het geweld “ons land zal veranderen in een mislukking en extreme armoede zal veroorzaken”. De Eritrese bisschoppen lieten zich in soortgelijke bewoordingen uit en merkten op dat “alle partijen verliezen in een oorlog. Er zal geen winnaar zijn”.
Intussen werken internet en andere communicatiemiddelen al geruime tijd niet meer in Tigray. Ook is de regio nog steeds hermetisch afgesloten voor onder meer mensenrechtenorganisaties en media. Verklaringen van de beide strijdende partijen zijn daarom moeilijk te verifiëren.
Volgens de traditie van de Ethiopische Orthodoxe Tewahedo kerk wordt de Ark van het Verbond die wordt beschreven in het bijbelboek Exodus bewaard in de Maryam Tsiyon kerk in Aksum. Deze plaats bevindt zich in de regio Tigray.
Afgelopen 9 januari publiceerde het in België gevestigde ‘European External Programme with Africa’ een rapport waarin gewag werd gemaakt van een afschuwelijk bloedbad dat zich in bovenvermelde kerk zou hebben afgespeeld. Er hadden zich geruchten verspreid dat regeringstroepen van plan zouden zijn om de Ark van het Verbond mee te nemen naar Addis Ababa. Een groot aantal inwoners van Aksum had zich vervolgens naar de Maryam Tsiyon kerk begeven om deze Ark te verdedigen. Zo’n 750 gelovigen die zich in deze kerk bevonden zouden in koele bloede zijn vermoord.
Martin Plaut is verbonden aan het Britse ‘Institute of Commonwealth Studies’. Plaut bericht dat de mensen die zich in de kerk bevonden gedwongen werden om deze te verlaten. Ze werden verzameld op het plein voor de kerk. Hier zouden ze zijn neergeschoten door regeringstroepen die samen met Amhara-milities tegen het Tigray Volksbevrijdingsfront vochten.
Onduidelijkheid over wat zich precies in Tigray heeft afgespeeld en nog afspeelt, overheerst. Zeker is slechts dat er een humanitaire ramp heeft plaatsgevonden, die waarschijnlijk vele duizenden burgers het leven heeft gekost.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
