<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Achtergrond

Sovjettijden herleven door nieuwe inperkingen van godsdienstvrijheid

Luuk van den Einden 27 januari 2025
image
Een vrouw bidt tijdens een orthodoxe viering in Moskou. Foto: OSV News - Sergei Karpukhin, Reuters

In Oost-Europa en Centraal-Azië zien onderzoekers de beperking van godsdienstvrijheid door autoritaire regimes toenemen. “Veel gemeenschappen maken zich grote zorgen.”

De Wit-Russische priester Henrykh Akalatovitsj werd op 30 december veroordeeld tot elf jaar in een goelag wegens “verraad tegen de staat”. Dat gebeurde tijdens een besloten rechtszaak; de details van de aanklachten tegen hem worden geheim gehouden. Het nieuws van zijn veroordeling is naar buiten gebracht door Belsat, een onafhankelijk nieuwskanaal dat vanuit Polen wordt uitgezonden.

Akalatovitsj’ zaak is een teken dat de vervolging van de Kerk in Wit-Rusland de laatste jaren alleen maar toeneemt. Akalatovitsj werd in november 2023 gearresteerd en zat meer dan een jaar in het beruchte ‘Amerika-detentiecentrum’ in Minsk, vernoemd naar de ‘Amerikaanse spionnen’ die daar in de sovjettijd werden vastgehouden.

Strafkolonie

Onder president Aleksandr Loekasjenko’s bewind “zijn honderden van zijn tegenstanders daar beland”, aldus de Poolse krant Rzeczpospolita. Volgens deze krant wordt Akalatovitsj waarschijnlijk naar de strafkolonie Novopolotsk gestuurd. Of hij levend terug zal keren, is maar de vraag: zijn gezondheid is naar verluidt zwak.

Tien procent van de Wit-Russen is katholiek. In december 2023 tekende Loekasjenko een nieuwe wet die de activiteiten van kerken sterk inperkt. Alle parochies in het land moeten zich voor juli 2025 melden bij de autoriteiten, anders lopen ze het risico opgeheven te worden.

Sovjettijden herleven

Wit-Rusland is lang niet het enige land waarover de zorgen onder godsdienstvrijheidswaakhonden toenemen. In grote delen van Oost-Europa en Centraal-Azië lijken sovjettijden te herleven nu autocraten de vrijheid van godsdienst platwalsen om hun machtsfundament te verstevigen.

Volgens Felix Corley van de Noorse mensenrechtenorganisatie Forum 18 “wordt de situatie slechter” in vrijwel de hele regio, vertelt hij aan OSV News. “Er waren al grote problemen in de meeste Centraal-Aziatische landen, vooral in Turkmenistan, Azerbeidzjan en Wit-Rusland. In Rusland wordt het regime steeds strenger en ook in de delen van Oekraïne die Rusland bezet houdt, worden deze wetten opgelegd.”

Zeer strenge wet

Corleys meest acute zorgen betreffen momenteel Kirgizië. Daar beraadt het parlement zich over een nieuwe, zeer strenge wet die religieuze gemeenschappen met minder dan vijfhonderd volwassen leden illegaal zou maken.

“Het sovjetsysteem was erg gericht op regels. Wetten werden naar believen gebruikt als een instrument van de staat tegen de mensen.”

“Veel gemeenschappen maken zich daar grote zorgen over”, aldus Corley. De nieuwe wet zou onder meer de katholieke Kerk effectief verboden kunnen maken in het land, aangezien Kirgizië slechts enkele honderden katholieken telt.

In de pas van het Kremlin

Ook in Rusland zijn er alsmaar minder zekerheden over de vrijheid van godsdienst. Eind november werd een wetsvoorstel aangekondigd waarmee religieuze samenkomsten in woningen verboden zouden worden. Vooral protestantse en islamitische migrantengemeenschappen hebben daarover hun zorgen geuit, maar ook de katholieke Kerk in Rusland is kritisch.

In Rusland blijven geloofsgemeenschappen alleen ongemoeid als ze in de pas van het Kremlin lopen. Het duidelijkste voorbeeld is de Russisch-orthodoxe Kerk, die zich onder haar leider patriarch Kirill ontpopt heeft tot een propagandamachine die de invasie van Oekraïne met religieuze argumenten goedpraat.

https://www.kn.nl/categorie/godsdienstvrijheid/

Voor het orthodoxe Kerstfeest, dat op 6 en 7 januari gevierd werd, heeft Kirill op verzoek van president Vladimir Poetin kruisen en iconen gezegend voor het leger, meldt het Duitse persbureau KNA. In een video van het Moskouse patriarchaat zegt Poetin dat hij de kruisen cadeau wil doen aan de militaire leiders die “belangrijke taken uitvoeren als onderdeel van de speciale militaire operatie om het vaderland te verdedigen”.

Heden en verleden

Alle landen in de regio waar de religieuze onvrijheid toeneemt, delen een voormalig lidmaatschap van de Sovjetunie. Corley ziet parallellen tussen verleden en heden op dat vlak: “Het sovjetsysteem was erg gericht op regels. Wetten werden naar believen gebruikt als een instrument van de staat tegen de mensen. Er was geen objectieve norm voor de wet, geen objectieve rechtsstaat.”

“Deze traditie heeft zich voortgezet. Aan de oppervlakte is er een vernisje van wetmatigheid, maar dit soort wetten worden altijd gebruikt als regimes zich bedreigd of onzeker voelen, of gewoon hard willen optreden.”

Uiteindelijk zijn de drijfveren van deze regimes eenvoudig, volgens Corley: ze komen neer op een aversie tegen alles wat een overheid niet kan controleren. “Het gaat hier om autoritaire instincten. Deze regimes zijn wars van vrije vakbonden, vrije politieke partijen, vrije media en vrije religieuze gemeenschappen. Er zijn altijd wetten zodat ze op elk moment iets kunnen vinden waarmee ze mensen kunnen pakken.”

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.