<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Achtergrond

Verborgen culturele boodschappen: De kerststal vertelt zo veel méér dan het kerstverhaal…

Katie Rutter - Catholic News Service 21 december 2019

Kerststallen zijn van alle tijden én van alle culturen. Wie oog heeft voor detail, ontdekt er soms verrassende boodschappen in.

Elke cultuur, zo niet elk huis, heeft zijn eigen unieke weergave van de geboorte van Christus. Het Christuskind kan in een kribbe liggen gemaakt van uiteenlopende materialen zoals was, geblazen glas, garen, papier-maché en terracotta. Maria kan de jurk van een boer uit de eerste eeuw of van een Renaissancevorstin aantrekken.

Inculturatie en incarnatie

De alomtegenwoordige kribbe-scène is de perfecte illustratie van inculturatie, dat wil zeggen het aanpassen van de principes van geloof aan een specifieke culturele setting. De incarnatie, het moment dat God mens wordt, stelt mensen van alle nationaliteiten in staat om Christus als een van hen te beschouwen.

image
Twintig verschillende kersttaferelen uitgestald bij de Universiteit van Dayton, Ohio. (Foto: CNS photo/Katie Rutter)

“Inculturatie is een stap verder dan de incarnatie”, zegt pater marianist Johann Roten, een geleerde aan de Universiteit van Dayton, Ohio (VS), en expert op het gebied van culturele interpretaties van de geboorte van Christus. “De incarnatie is de zoon van God die mens wordt. De inculturatie is dat Hij niet alleen mens wordt, maar Afghaans of Perzisch of Duits of Frans”, aldus pater Roten.

Unieke collectie

De katholieke Universiteit van Dayton heeft volgens curatoren de grootste verzameling kerststallen in Noord-Amerika verzameld. De archieven bevatten ongeveer 3.600 stallen uit ongeveer 100 verschillende landen.

“Het zijn echt belangrijke voorbeelden van populaire volksdevotie”, aldus Sarah Cahalan, directeur van de Marian Library van de universiteit, die de kerststallen herbergt.

image
De tentoonstelling in de bibliotheek van de Universiteit van Dayton. (Foto: CNS photo/Katie Rutter)

“We hebben een vrij uitgebreide dekking voor Europa en Noord-Amerika”, vertelt ze, “dus we zijn tegenwoordig erg enthousiast als we stallen ontvangen van het Afrikaanse continent, uit Azië. We hebben ook veel materialen uit Latijns-Amerika.”

Provençaals dorp

Elke december toont de universiteit publiekelijk ongeveer 100 samengestelde sets. Dit jaar vult bijvoorbeeld een kersttafereel uit Frankrijk drie tafels; het stelt een compleet Provençaals dorp voor. Behalve de Heilige Familie staan er vissers in, boeren, de pastoor en de burgemeester van de stad, allemaal in regionale klederdracht. Het tafereel wil benadrukken dat iedereen, zowel rijk als arm, naar de kribbe moet komen.

image
Deze kerststal uit Italië toont de komst van de Drie Wijzen; de klederdracht is die van vorsten uit Afrika, India en Assyrië. (Foto: CNS photo/Katie Rutter)

Levensadem

Ook is er een kersttafereel tentoongesteld uit New Mexico, volgens de Pueblo-traditie gemaakt van klei en beschilderd met traditionele kleuren en geometrische vormen. Elk gezicht is gevormd met een ​​prominente neus en een wijd open mond.

“Het idee daarachter is dat het belangrijkste in het leven, de levensadem is”, legt pater Roten uit. “De open mond en de neus benadrukken dat.”

image
Een kerststal uit Hongarije, met figuurtjes van geblazen glas. (Foto: CNS photo/Katie Rutter)

Een andere set uit Australië bevatte zowel een koala als een kangoeroe. Sommige figuren worden afgebeeld als Europeanen en anderen als inheemse volkeren; ze beelden vrede uit tussen twee groepen die vaak op gespannen voet leven.

Alter ego

Een Zwitserse stal, geschilderd in ingetogen tinten, draagt een onderbewuste boodschap die kenmerkend is voor de Duitse traditie. Twee van de houten herders zijn opzettelijk identiek.

“Je moet naar de kribbe gaan om echt te weten wie je bent, wat je identiteit als menselijk persoon is, omdat het gevaar bestaat dat je jezelf altijd als uitwisselbaar beschouwt”, zegt Roten. “Met andere woorden: de twee identieke figuren zijn eigenlijk een manier om te zeggen dat we de neiging hebben onszelf te spiegelen aan wie we ook ontmoeten. Dus het alter ego-idee wordt daar benadrukt, typisch voor de Duitse traditie, zeer ambitieus en zeer psychologisch.”

image
Kerststal uit Mexico, gemaakt van cactushout. (Foto: CNS photo/Katie Rutter)

De afbeelding van de geboorte van Christus strekt zich niet alleen uit over culturen, maar ook over eeuwen. Volgens de overlevering was het de heilige Franciscus van Assisi die de eerste levende kerststal maakte, in 1223 in Greccio, Italië. De basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome bevat fragmenten van een kerststal van de 13e-eeuwse beeldhouwer Arnolfo di Cambio. Rond de 18e eeuw werden kleine kerststallen in huizen getoond, waardoor de scène nog beter kon worden aangepast aan de persoonlijke devotie.

Visuele geloofsoverdracht

“Onze eigen overtuigingen en religie hangen feitelijk af van onze eigen traditie, van ons gezinsleven, van wat we van onze vader en moeder hebben gehoord, het soort voorwerpen dat ze ons hebben nagelaten”, legt pater Roten uit.

“We moeten heel visueel zijn, heel concreet, om onze overtuigingen over te brengen op anderen. De Bijbel is natuurlijk erg belangrijk, maar ook abstract. We hebben meer nodig, iets dat tot de verbeelding spreekt, dat eigenlijk tot het hart spreekt.”

‘Feest van liefde’

Ongeacht welke culturele tradities worden gevolgd, zo stelt pater Johann Roten, kan de kerststal als hulpmiddel worden gebruikt om het gezin samen te brengen in het “feest van de liefde” dat bekend staat als Kerstmis.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.