“Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren.” Op Aswoensdag horen miljoenen katholieken overal ter wereld deze woorden van de priester als zij een askruisje komen halen. Maar waar komt die as eigenlijk vandaan?

Volgens de instructies uit het Romeins missaal, dient de as te zijn gemaakt van de palmtakjes die op Palmzondag van het jaar ervoor werden uitgedeeld. Die takjes worden verbrand tot een fijn poeder en vervolgens met heilig water of chrisma (olie) tot een pasta gemengd.

Restanten

Pastoor Dan Folwaczny vertelt hoe dat in zijn parochie in Chicago in zijn werk gaat: “Elk jaar komt er een nieuwe voorraad palmtakjes binnen. Een deel daarvan wordt uitgedeeld op Palmzondag, maar een deel daarvan blijft over. De restanten worden meestal bewaard in de garage tot het jaar erna.”

Dan worden er in de aanloop naar de Veertigdagentijd ook nog palmtakjes terug gebracht die mensen tot die tijd in huis hadden. “We vertellen mensen dat ze die terug kunnen brengen naar de kerk”, zegt Folwczny.

Hun palmtakken worden op de dag voor Aswoensdag verbrandt, tijdens een korte gebedsdienst. Een soortgelijke procedure voor het verbranden van as wordt gevolgd in veel parochies en bisdommen over de hele wereld.

In Nederland

In de parochies van pastoor André Monninkhof (aartsbisdom Utrecht) gebeurt het verbranden van de overgebleven palmtakjes niet meer ‘live’ tijdens een gebedsviering, zoals dit vroeger wel het geval was.

“Onze koster zorgt ervoor dat de palmtakken worden verbrand”, zegt hij. De as wordt dan door de priester tijdens de Aswoensdagviering gezegend met wijwater en klaar gemaakt voor gebruik.

Het toedienen van het askruisje gebeurt meestal op het voorhoofd, en niet op het hoofd. Dat laatste is een toepassing die ook mogelijk is. “In de coronatijd strooiden we allemaal as op het hoofd, om fysiek contact te vermijden”, zegt Monninkhof.

“Het blijft een mogelijkheid, maar mijn voorkeur gaat uit naar het plaatsen van een askruisje op het voorhoofd. Dat vinden mensen ook fijner.”

Waarom palmtakjes?

Het gebruiken van palmtakjes voor de as, in plaats van ander materiaal, heeft een liturgische betekenis. Priester Randy Stice legt uit dat de as gemaakt van palmtakjes ons eraan herinnert waar de Veertigdagentijd nu echt om draait.

“Deze takken kondigen de Goede Week aan, het lijden, de dood en de verrijzenis van Christus”, vertelt Stice. Palmzondag is immers het begin van de Goede Week die ons naar Pasen leidt. “Dat helpt ons om ons tijdens de Veertigdagentijd te identificeren met Christus… het verbindt ons met de gebeurtenissen in Christus’ eigen leven.”

Zwakheid en sterfelijkheid

As is al eeuwenlang een symbool van boetedoening en bekering, vertelt de priester ook. “Het is een symbool uit het Oude en het Nieuwe Testament voor boetedoening en bekering, van bedroefdheid om onze zonden en bewustzijn van onze zwakheid en sterfelijkheid. Een symbool dat de Kerk al vanaf het begin heeft gebruikt.”