Mocht een buitenaardse onderzoeker geheel onbevooroordeeld de mensheid komen bestuderen, dan vermoed ik dat dit de conclusie is over de katholieke Kerk: in de kern is ze meer een familie dan een politieke partij.
Ja, de Kerk heeft bepaalde kerndoctrines. Het katholicisme is een traditie van geloofsbelijdenis. Toch weet iedereen die met de Kerk te maken heeft gehad, dat er evenveel manieren zijn om die doctrines te interpreteren en te beleven als er katholieken zijn. Dat is overal te zien, van de leken tot aan de paus.
Wat het katholicisme door de tijd heen bijeenhoudt, is niet zozeer ideologische consistentie, maar zijn familiebanden. Voor katholieken is de Kerk hun geestelijk thuis, en welke hun frustraties ook mogen zijn, de meesten kunnen zich niet voorstellen dat ze de Kerk verlaten. Iedereen heeft een familie en het overgrote deel van die families is allesbehalve volmaakt. Die wetenschap stelt katholieken wellicht in staat om een Kerk met diepe gebreken te begrijpen.
Tegelijkertijd heeft iedereen die wegloopt van de katholieke Kerk omdat die niet helemaal overeenstemt met zijn ideologische of geestelijke idealen, waarschijnlijk ook een punt. De Kerk zal je hart beroeren en het dan breken, in ongeveer gelijke mate. Zo is het altijd geweest.
Dit alles komt bij me op naar aanleiding van een recent essay in American Conservative over de controverse rond de tridentijnse liturgie. Het is geschreven door Rod Dreher. Hij begon als methodist, werd in 1993 katholiek en in 2006 oosters-orthodox, vanwege wat hij zag als het falen van de Kerk om de leerstellige rotzooi aan te pakken die door de misbruikschandalen aan het licht was gebracht.
Nu schrijft Dreher onder meer dat Franciscus’ aanval op de Latijnse Mis zijn besluit om orthodox te worden, heeft bevestigd.
“Toen ik katholiek werd, besefte ik snel dat de stabiliteit die ik verwachtte te vinden binnen de Kerk meer op papier bestond dan in werkelijkheid, maar op de paus had ik niets aan te merken.”
“Johannes Paulus II was toen de paus, en zoals veel conservatieve bekeerlingen werd ik zo’n beetje idolaat van hem. Het was voor mij toen onvoorstelbaar dat een paus als Franciscus mogelijk zou zijn. Ik wist dat er slechte pausen waren geweest, maar ik troostte me met de gedachte dat ze, ondanks al hun persoonlijke corruptie, nooit knoeiden met de leer of de liturgie.”
“De Kerk zal je hart beroeren en het dan breken, in ongeveer gelijke mate”
Tweet dit!
Dan schrijft Dreher: “Volgens die maatstaf heeft Franciscus het pausambt enorme schade toegebracht, zeker in de harten en geesten van het type katholieken dat de paus en het leergezag van de Kerk het meest trouw is.”
Laten we allereerst ophouden te denken dat vroegere pausen “nooit knoeiden met de leer”. Zo was er paus Liberius die in de vierde eeuw de heilige Athanasius veroordeelde – de heilige met wie alle latere vermeende verdedigers van de orthodoxie zichzelf hebben vergeleken. In de veertiende eeuw hadden we paus Johannes XXII, die technisch gezien niet als een ketter wordt beschouwd, maar alleen omdat de leer die hij ontkende, pas formeel werd gedefinieerd door zijn opvolger.
Nog recenter werd zowel Johannes XXIII als Paulus VI in sommige kringen beschuldigd van ketterij voor het bijeenroepen en uitvoeren van het Tweede Vaticaans Concilie. Zelfs paus Johannes Paulus II, Drehers gouden standaard voor orthodoxie, kreeg te maken met dit soort beschuldigingen, onder meer vanwege zijn interreligieuze conferenties in Assisi.
Ik was niet aanwezig bij de eerste ervan in 1986, maar wel bij de tweede in 2002. Daar overhandigden traditionalisten mij een pamflet waarin zeer gedetailleerd werd uitgelegd waarom het evenement een complete leerstellige gruwel was.
Laten we eerlijk zijn, de ‘ontwikkeling in de leer’ van de ene persoon, is de ‘knoeierij’ van de andere.
Zoals de Italianen zeggen, je volgt een dikke paus altijd op met een dunne. Ofwel: de ene paus kan conservatief zijn, de andere liberaal; de ene kan de nadruk leggen op het geestelijk leven en de liturgie, de andere op sociale actie en de cultuurstrijd; en ga zo maar door.
De katholieke Kerk is gewoon te groot en te complex om ooit lang door één enkel standpunt te worden beheerst. De toegangsprijs tot de katholieke ervaring is accepteren dat een plaats aan de familietafel belangrijker is dan je eigen zin krijgen.
Als dat je niet aanstaat, is het misschien slim om ergens anders heen te gaan. Maar als je het katholieke gen bezit, zul je het uitzitten, in de wetenschap dat wat je vandaag ook dwarszit, er morgen weer iets anders is dat je dwarszit, en zo verder tot het einde der tijden. Het zal niet consistent zijn, maar het zal zeker nooit saai zijn. (Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
