<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Analyse

Aardse of hemelse schatten? Niet ideologie, maar pragmatiek stuurt Duitse kerkdebatten

Anton de Wit 17 maart 2022
image
Kardinaal Marx bij een lhbti-viering in München op 13 maart. Hij maakte er excuses voor de kerkelijke discriminatie van homoseksuelen en pleitte voor een meer inclusieve Kerk. Foto: CNS photo - Lukas Barth, Reuters

In Duitsland woedt een strijd om de arbeidsrechten voor homoseksuele medewerkers van de Kerk. Die strijd lijkt heel ideologisch, maar er zit een praktische dimensie aan die vaak over het hoofd wordt gezien.

Het was een week van toenadering van de Duitse katholieke Kerk tot de lhbti-gemeenschap in het land. Veel aandacht ging er nationaal en internationaal naar de openlijke excuses die de Münchense kardinaal Reinhard Marx maakte voor de kerkelijke discriminatie van homoseksuelen.

Statement van formaat

Marx ging afgelopen zondag voor in een ‘queer kerkviering’ in München. Dat was sowieso al een unicum; niet dat zulke vieringen gehouden worden, dat gebeurt wel vaker, maar meestal is dat ‘onder de radar’ en zeker niet in aanwezigheid van een bisschop.

“Het eerste schaap is over de dam; andere bisdommen zullen vermoedelijk snel volgen ”

De symbolen van zijn bisschoppelijk gezag, mijter en staf, liet Marx overigens veelbetekenend thuis, maar toch: het was een statement van formaat. “Dat ik dit nog mocht meemaken”, zou een 88-jarige aanwezige geëmotioneerd verzucht hebben.

Arbeidsrecht

Wat minder aandacht kreeg, maar feitelijk een stapje verder ging dan Marx’ gebaar, was het besluit van het bisdom van Duits Limburg om zijn arbeidsrecht aan te passen. Kerkelijk medewerkers van wie de levensstaat niet overeenstemt met de katholieke leer – lees: homoseksuelen, maar bijvoorbeeld ook hertrouwd gescheiden mensen – kunnen om die reden niet langer hun baan verliezen.

Zo’n bepaling is op dit moment formeel van kracht, al is onduidelijk in hoeverre die overal daadwerkelijk wordt toegepast.

#OutInChurch

Hoe dan ook beantwoordt Limburg hiermee als eerste Duitse bisdom openlijk aan de oproep van een groep homoseksuele kerkwerkers. Zij lanceerden eind januari een mediacampagne onder de noemer #OutInChurch.

https://www.kn.nl/abonnementen/

En als één schaap over de dam is… de bisschop van Limburg is Georg Bätzing, de voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie. De kans lijkt dus groot dat andere Duitse bisdommen het Limburgse voorbeeld snel zullen volgen.

Felle kritiek

Niet iedereen in Duitsland reageerde enthousiast op dat vooruitzicht. Het Forum Deutscher Katholiken, een lekenforum dat geldt als de conservatieve tegenhanger van het invloedrijke progressieve ZdK, uitte felle kritiek op de aanpassingen van het kerkelijk arbeidsrecht.

“Conservatieve critici zien liever een aderlating dan water bij de wijn”

Mensen die voor kerkelijke instituten werken “moeten de leer en de moraal van de Kerk accepteren en ernaar leven”, zei FDK-woordvoerder Hubert Gindert. “Dat is wat ze beloofd hebben toen ze de baan aannamen.”

Praktische dimensie

Het lijkt daarmee een strijd langs ideologische lijnen, maar er is een belangrijke praktische dimensie waar voor- en tegenstanders niet aan voorbij kunnen gaan.

https://www.us12.list-manage.com/subscribe/post?u=d22144bf286104d517b638301&id=b3f10e4ed1

Hoewel de ontkerkelijking net als bij ons ook in Duitsland hard toeslaat, is de Kerk er nog een veel groter en wijder vertakt instituut. In Duitsland bestaat immers het systeem van de Kirchensteuer – de kerkbelasting van 8 à 9 procent van het inkomen die ieder nominaal kerklid, ook wie nooit in de kerk komt, in principe betaalt. Duitse bisdommen hebben daardoor veel meer middelen maar ook meer verantwoordelijkheden; de Kerk bestiert er nog scholen, universiteiten, ziekenhuizen enzovoort.

Volstrekt onrealistisch

Ze heeft dus ook veel meer mensen op de loonlijst staan. Van al die mensen eisen dat ze in alle opzichten recht in de katholieke leer zijn, is in de huidige situatie volstrekt onrealistisch; dat zou een personeelstekort van jewelste opleveren. Die versoepelingen van het arbeidsrecht zijn dus niet louter principieel maar ook pragmatisch ingegeven.

“Duitse bisdomskantoren lijken meer op ministeries of stadhuizen dan op de uit de kluiten gewassen pastorieën die het hier vaak zijn”

De critici weten dat overigens. FDK-woordvoerder Gindert pleitte dan ook voor “het afslanken van de apparaten en instellingen” van de Kerk om de leerstellige zuiverheid te kunnen bewaren. Ofwel: liever een aderlating dan water bij de wijn.

Ambtenaren

Ook daar is wel degelijk wat voor te zeggen – en eveneens ook op pragmatisch, en niet alleen op principieel niveau. In Duitsland klinkt breed de klacht dat de Kerk tekortschiet op het pastorale vlak, zo berichtte KN onlangs nog: geestelijken gedragen zich te veel als ambtenaren, zo klonk het.

Maar wat wil je? Duitse bisdomskantoren lijken in veel opzichten meer op ministeries of stadhuizen, dan op de uit de kluiten gewassen pastorieën die het hier vaak zijn. Er gaan miljarden in om, en dat is hoofdzakelijk belastinggeld. Kortom: geestelijken zijn in zekere zin ambtenaren, of je het nu leuk vindt of niet. De ironie dat de Duitse bisschoppen op de klacht van verambtelijking reageerden met een beleidsnota, is niet te missen.

Synodale Weg

Dat wringt niet alleen in de omgang met homoseksuele medewerkers. In het vernieuwingstraject van de Synodale Weg is deze spanning ook voortdurend voelbaar. Vanuit de rest van de wereldkerk groeit de kritiek op de ‘capitulatie voor de tijdgeest’ van de Duitsers. Ook de paus heeft herhaaldelijk gezegd: pas op, ware synodaliteit is geen parlementaire democratie, en moet zich niet primair richten op structuren en instituten, maar op de evangeliserende missie van de Kerk.

image
De derde vergadering van de Synodale Weg, begin februari 2022 in Frankfurt. Foto: CNS photo - Julia Steinbrecht, KNA

Maar het punt is: voor veel Duitse katholieken is de Kerk allang een parlementaire democratie, en gaat het wel degelijk vooral om structuren en instituten. Het gaat om hun belastinggeld. Natuurlijk eisen ze inspraak en modernisering, en natuurlijk willen ze die liever vandaag dan morgen. Bisschoppen kunnen dan niet veel anders dan capituleren, ongeacht hoe progressief of conservatief ze zelf zijn.

Aardse schatten

Je hoeft helemaal geen doctrinaire scherpslijper te zijn om de onwenselijkheid en onhoudbaarheid van deze situatie in te zien. De Kerk in Duitsland is veel te veel een beheerder van aardse schatten geworden. En verzaakt daardoor het beheer van de hemelse schatten die haar oorspronkelijk zijn toevertrouwd.

https://www.kn.nl/donaties/

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.