Op verzoek van onder meer het katholieke scholennet in Vlaanderen heeft het Belgisch Grondwettelijk Hof de nieuwe ‘eindtermen’ in het secundair onderwijs vernietigd. Of dat de levens van leraren en schoolleiders beter maakt, valt echter nog te bezien.

Menig waarnemer schatte de kansen fiftyfifty in. Uiteindelijk heeft het Grondwettelijk Hof echter tientallen katholieke schoolbesturen en de koepels van het katholiek onderwijs en de Steinerscholen in Vlaanderen over de gehele lijn gelijk gegeven. De nieuwe ‘eindtermen’ voor de tweede en de derde graad die de Vlaamse parlementsleden vorig jaar zonder één enkele tegenstem hadden goedgekeurd, worden vernietigd, bepaalde het Hof vorige week donderdag.

Onderwijsvrijheid

Het Hof oordeelt dat zij “dermate omvangrijk en gedetailleerd [zijn], dat zij kenmerken vertonen van een volledig onderwijsprogramma, waardoor zij een fundamentele belemmering kunnen vormen voor de verwezenlijking van het eigen pedagogisch project van scholen.” Kortom, zij zijn strijdig met het cruciale artikel 24, paragraaf 1 van de Belgische grondwet: “Het onderwijs is vrij.”

Maar wat zijn die vermaledijde ‘eindtermen’? Het woord ontstond in de jaren zeventig in Nederland. In 1974 publiceerde de geestelijke vader van de Cito-toets, cognitief psycholoog Adriaan de Groot, het artikel Hoe stelt men eindtermen op? Er mocht volgens De Groot immers niet te veel aan leerkrachten overgelaten worden, wel aan allerlei ‘objectieve’ formuleringen en tests.

Streefdoelen

In de Vlaamse context staan de eindtermen voor beknopte omschrijvingen van de kennis, de inzichten en de vaardigheden waarover een leerling of student aan het eind van een opleiding minimaal zou moeten beschikken. Anders gezegd: het zijn de streefdoelen van wat een leerling of student of kent, snapt en kan na een bepaalde stap in zijn school- of opleidingstraject.

Belangrijk is op te merken dat het niet halen of niet kunnen halen van de eindtermen nooit gebruikt kan worden tegen individuele leerlingen of studenten. Het is de school is die een resultaatverplichting heeft en in die zin onderworpen wordt aan een onderwijsinspectie.

Op de schop

Eind vorige eeuw waren in Vlaanderen al eindtermen opgesteld en goedgekeurd, maar die moeten nu op de schop omwille van de onderwijshervorming. Die hervorming is trouwens al aan de gang: het eerste jaar van de tweede graad secundair onderwijs werkte dit jaar al met de nieuwe eindtermen hoewel deze nog ter discussie stonden.

Het Grondwettelijk Hof heeft trouwens een overgangsperiode voorzien, zodat ook het tweede jaar van de tweede graad komend schooljaar aan de slag moet met eindtermen die net door de hoogste rechtbank van het land vernietigd werden.

Voortdurend politiek getouwtrek

Dat de nieuwe eindtermen zo gedetailleerd waren, heeft te maken met drie debatten waarover in Vlaanderen voortdurend politiek getouwtrek is en waarover dus steeds complexere compromissen worden gesloten.

Enerzijds is er het gelijke-onderwijskansendebat: voor sommige doelgroepen blijkt het onderwijs nog altijd een waterval te zijn, die hun initiële maatschappelijke achterstand bevestigt.

Ten tweede is er onmiskenbaar economische druk om leerlingen af te leveren die meteen op de arbeidsmarkt ingezet kunnen worden. En ten slotte geven allerhande internationale ranglijsten allerhande aan dat de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs onder druk staat, met andere woorden: dat de leerlingen minder goed presteren.

Die voortdurende debatten leiden echter tot een vierde pijnpunt: de drang van de politiek om het onderwijs sterker te sturen. Bij elk akkefietje in de media en publieke opinie is er wel ergens een specialist die opwerpt dat ‘dit een taak is voor het onderwijs’ en zijn er enkele pedagogen en politici die een-tweetjes opzetten over een nieuwe hype, een nieuw regeltje of een nieuw buzzwoordje.

Geef onderwijs terug aan de scholen

Het zou wel eens die drang om de ene hervorming op te zetten alvorens de andere ten volle ingevoerd werd, die het Grondwettelijk Hof nu gesanctioneerd heeft. Geef het Vlaamse onderwijs in ‘s hemelsnaam terug aan de Vlaamse scholen.

“Van didactici en pedagogen, bespaar ons Heer!”, bad zuster Monica Van Kerrebroeck destijds regelmatig; de vroegere directrice van het Gentse Sint-Bavocollege was ook een tijdje voorzitster van de commissie Onderwijs in het Vlaams parlement.

Vlaamse obsessie

En nu? Wordt dit arrest van het Hof een mijlpaal en gooit Vlaanderen zijn obsessie om het schoolgebeuren in dikke bundels richtlijnen te vatten, eindelijk op?

Dat is weinig waarschijnlijk, want de eindtermen die de hoogste rechters van het land vernietigd hebben, waren opgesteld door alle belanghebbenden samen – deskundigen, koepels en regering – en werden unaniem door het parlement goedgekeurd.

Als het aan Vlaams Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) ligt, moet deze oefening gewoon overgedaan worden “om de lat hoger te kunnen leggen”.

Directeur-generaal Lieven Boeve van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen benadrukt dan weer “dat het geen zin heeft om lessentabellen te blijven gebruiken waarvan de scholen zeggen dat ze te druk zijn”.

Zijn voorzitter, de Antwerpse bisschop Johan Bonny, wil dat nu “vanuit vrijheid verder gewerkt wordt aan de kwaliteit van onderwijs, overtuigd van de professionaliteit van leraren en schoolleiders”

Geen betutteling meer

Die schoolleiders en leraren wensen nu echter vooral dat de voortdurende regelneverij ophoudt. Sommige politici nemen die reactie gretig over. “Geen staatspedagogie of betutteling waarbij de leerkracht een uitvoerder is, iemand die to-dolijstjes afvinkt”, zei Vlaams parlementslid Loes Vandromme (CD&V). “We moeten de ruimte die vrijkomt teruggeven aan de scholen en de leerkrachten.”

Dat klinkt mooi, maar of politici die al decennialang collectief aan deze bureaucratische warboel hebben meegewerkt, in dezen nog geloofwaardig zijn, zal moeten blijken.