Een ‘saffraangele’ golf van hindoenationalisme rukt op in India. Dat lijkt een ver-van-mijn-bedshow voor de gemiddelde westerse katholiek, maar deze ontwikkeling heeft grote gevolgen voor Indiase katholieken, het Vaticaan en de wereld.
De geschiedenis kent genoeg situaties waarin een beoogde oplossing veel slechter uitpakte dan het oorspronkelijke probleem. Denk bijvoorbeeld aan hoe in het Duitsland van de jaren dertig het nazisme getolereerd werd om het communisme in te dammen, of hoe de VS de Afghaanse moedjahedien steunde tegen de Sovjetunie en daardoor de weg vrijmaakte voor het islamitisch extremisme van de Taliban.
Men kan zich afvragen of nu hetzelfde gebeurt in het India van premier Narendra Modi, aangezien zijn staat van dienst als populistisch, nationalistisch staatshoofd vaak vergoelijkt wordt vanwege de strategische mogelijkheden die India als tegenhanger van China biedt.
Recente gebeurtenissen hebben namelijk duidelijk gemaakt dat daar alle aanleiding toe is. Op 30 januari stond India stil bij de 75ste verjaardag van de moord op Mahatma Gandhi, maar bij die herdenking was bijna evenveel aandacht voor zijn moordenaar, de hindoenationalist Nathuram Godse.
Godse hield Gandhi verantwoordelijk voor de opdeling van India in 1947, wat leidde tot het ontstaan van aartsvijand Pakistan. Die zienswijze wint aan populariteit: in 1992 choqueerde de rechtse politicus Bal Thackeray nog met de uitspraak dat men “in de toekomst standbeelden zou oprichten voor Godse in plaats van voor Gandhi”, maar in 2016 is zo’n standbeeld onthuld in het kantoor van een politieke partij, terwijl andere gepland staan.
Ook vallen groepen radicale hindoes steeds vaker minderheden aan. Sinds eind december vindt er buitensporig geweld plaats tegen christenen in de deelstaat Chhattisgarh. Christenen worden in elkaar geslagen en uit hun huizen verdreven, terwijl kerken en zelfs hele dorpen met de grond gelijk worden gemaakt. Volgens waarnemers doen plaatselijke politici niets tegen het geweld.
Dat minderheden het zwaar hebben in Modi’s India, lijkt een goed bewaard geheim te moeten blijven: in januari verbood de regering de uitzending van een BBC-documentaire waarin onthullingen worden gedaan over de rol die Modi speelde in de dodelijke antimoslimrellen die in 2002 plaatsvonden in de deelstaat Gujarat, waar hij destijds de leiding had. Deze censuur is tekenend voor de afnemende persvrijheid in India.
Dit alles past binnen de zogenaamde ‘saffranisering’ van India onder premier Modi – een verwijzing naar het saffraangeel dat als symbolische kleur van het hindoenationalisme geldt. Deze ‘saffranisering’ beduidt een transformatie van een multiculturele staat waarin identiteit op burgerschap gebaseerd is, naar een samenleving onder hindoeïstische dominantie, waarin nationale en religieuze identiteit met elkaar verweven zijn.
Desondanks staat India in een goed blaadje bij veel Westerse politici. Op geopolitieke schaal wordt het land als een onmisbaar tegenwicht tegen de Chinese oppermacht in Azië gezien. Schijnbaar heeft de Amerikaanse president Biden Modi uitgenodigd voor een staatsbezoek. Het feit dat tot nu toe alleen de Franse president Macron officieel bij Biden op bezoek is geweest, spreekt boekdelen over de symboliek van die uitnodiging.
Deze ontwikkelingen zijn de aandacht van de Kerk waard. Katholieken vormen ‘slechts’ anderhalve procent van de bevolking van India, maar dat zijn alsnog twintig miljoen mensen, en hun aantal blijft groeien. Het welzijn en de geloofsvrijheid van die gemeenschap is uiteraard van belang voor de Kerk, zeker aangezien India wereldwijd grootleverancier van missionarissen is.
Die kleine katholieke aanwezigheid kan nog een grote rol gaan spelen wanneer India een hoofdrol op het wereldtoneel gaat spelen, wat deze eeuw onvermijdelijk lijkt. De katholieke stem in India kan bijdragen aan de bevordering van vrede en sociaal welzijn, maar alleen als die niet verstikt wordt door het opkomende saffraangele getij.
Het Vaticaan verkeert wellicht in een unieke positie om een evenwichtiger standpunt over India in te nemen. In tegenstelling tot de VS of andere westerse mogendheden bereidt de Heilige Stoel zich niet voor op een nieuwe Koude Oorlog met China, wat betekent dat het India niet op dezelfde manier ‘nodig’ heeft.
Toen Modi in 2021 paus Franciscus bezocht, nodigde hij hem uit om India te bezoeken; onlangs liet de paus weten daar serieus over na te denken. Een dergelijke reis zou Franciscus een platform kunnen bieden om Modi aan te sporen tot respect voor religieuze minderheden – een prijs die hij wellicht bereid is te betalen in ruil voor de vermeende legitimiteit die een pauselijk bezoek aan zijn leiderschap zou verlenen.
De katholieke Kerk had misschien weinig kunnen doen om te voorkomen dat de Afghaanse moedjahedien de Taliban werden. De vraag is of zij vandaag een kleine maar belangrijke rol kan spelen om te voorkomen dat het India van Modi uitgroeit tot een saffraangele versie van de Taliban, alleen dan gewapend met kernwapens en met de op vier na grootste economie ter wereld.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
