Als ‘hoogste boom’ in het Münchense misbruikrapport vangt Joseph Ratzinger veel wind. Dat mag begrijpelijk zijn, maar de suggestie dat misbruik de emeritus-paus niets doet en dat hij er nooit tegen optrad, is nauwelijks houdbaar.
Flashback naar 2010. Ook toen waren er in verschillende landen misbruikschandalen – en ook toen was er kritiek op Joseph Ratzinger – destijds paus Benedictus XVI – die er niet goed tegen zou optreden.
Maar klopte dat beeld wel helemaal? De bekende vaticanist John Allen wees er destijds al op dat kardinaal Ratzinger zich als hoofd van de Congregatie voor de Geloofsleer (1982-2005) het misbruik aantrok. Hij was, schreef Allen, begin deze eeuw de man achter verscherpte procedures en maatregelen in de strijd tegen misbruik.
De Weense kardinaal Christoph Schönborn wees deze week op het optreden van Ratzinger in een geruchtmakende Oostenrijkse zaak: kardinaal Hans Hermann Groër trad in 1995 terug als aartsbisschop van Wenen na beschuldigingen minderjarigen te hebben misbruikt. Kardinaal Ratzinger was destijds volgens Schönborn “onze steunpilaar in Rome”, die zich hardmaakte voor opheldering in de zaak en eiste “dat hier actie ondernomen werd”.
Nadat Joseph Ratzinger in april 2005 paus Benedictus XVI werd, was een van de eerste dingen die hij deed, Marcial Maciel Degollado aanpakken – de lang op het schild gehesen en gehouden stichter van de Legionairs van Christus die door de mand viel als veelvuldig misbruikpleger.
Ook Benedictus’ brief aan de door schandaal geplaagde Ierse Kerk uit 2010 laat weinig aan de verbeelding over. Ze bevat een onverbloemde erkenning van het leed dat slachtoffers is aangedaan, en harde woorden aan het adres van daders en degenen die faalden in het aanpakken van misbruik.
Zo houdt hij daders voor dat zij “het vertrouwen dat in jullie was gesteld, verraden” hebben: “Ik dring er bij jullie op aan je gewetens te onderzoeken, verantwoordelijkheid te nemen voor de zonden die jullie begingen en nederig jullie berouw te tonen.”
Gods rechtvaardigheid “roept ons ertoe op van onze daden verslag te geven en niets te verbergen. Erken openlijk jullie schuld, onderwerp jezelf aan de eisen van de rechtvaardigheid, maar wanhoop niet aan Gods barmhartigheid”.
De bisschoppen hield hij een “bij tijden zwaar” falen voor om de al bestaande kerkrechtelijke bepalingen over misbruik toe te passen. “Er zijn ernstige fouten gemaakt in het reageren op beschuldigingen. Ik erken hoe moeilijk het was om de volle omvang en complexiteit van het probleem te vatten, betrouwbare informatie te verkrijgen en de juiste besluiten te nemen in het licht van conflicterende adviezen van experts. Niettemin moet toegegeven worden dat er ernstige inschattingsfouten zijn gemaakt en er falen van leiderschap optrad.”
Benedictus was ook de eerste paus die, tijdens enkele van zijn reizen, misbruikslachtoffers ontmoette. Zo sprak hij in april 2010 op Malta achter gesloten deuren met acht slachtoffers van misbruik door geestelijken. Volgens enkele van de slachtoffers was het een emotionele bijeenkomst.
“Ik zag de paus huilen van emotie en voelde me bevrijd van een groot gewicht”, zei een van hen na afloop. “Ik was lang niet meer naar de Mis geweest en was mijn geloof kwijtgeraakt, maar nu voel ik me een bevestigde katholiek.” Wat men er verder ook over wil zeggen, van kille pauselijke onverschilligheid getuigt het toch in ieder geval niet.
Met dit alles zijn Joseph Ratzinger/Benedictus XVI en zijn optreden in misbruikzaken zeker niet boven alle kritiek verheven. De kerkelijke leercurve inzake misbruik was en is pijnlijk en soms hemeltergend traag – ook in München en ook in Rome.
Maar tegelijk is die leercurve juist ook in Ratzingers optreden wel degelijk zichtbaar, en heeft hij bijgedragen aan een kanteling in de mentaliteit. Dat zuivert hem niet op voorhand van iedere eventuele smet, maar wie een eerlijke discussie over het Münchense rapport en kerkelijk misbruik in het algemeen wil, moet ook dit daarin meenemen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
