Dat er rond zijn verjaardag weer gespeculeerd werd over mogelijk aftreden, is op zich niet gek. Maar de nu 86-jarige paus Franciscus zelf én diens agenda voor 2023 zeggen iets heel anders.
Paus Franciscus vierde op 17 december zijn 86e verjaardag, waarmee hij de eerste paus in meer dan een eeuw is die deze mijlpaal bereikt terwijl hij nog in functie is. Het pontificaat van paus Benedictus XV eindigde in 1922, toen hij 67 was. Sindsdien was de gemiddelde leeftijd waarop pausen stierven of aftraden 78 jaar.
In de laatste duizend jaar, de periode waarvan we betrouwbare gegevens hebben over pauselijke geboortedata, waren er in totaal 123 pausen. Slechts zes van hen bleven in functie na hun 86e verjaardag. Documentatie van voor die tijd is vaag, maar de enige paus van het eerste millennium die naar verluidt ouder was dan Franciscus nu is, was paus Agatho: hij zou bij zijn dood in 681 104 zijn geweest.
Met andere woorden, het is mogelijk dat Franciscus een van de slechts acht pausen is die op of na hun 86e nog op de stoel van Petrus zetelden. Volgens de pauselijke logica was Franciscus’ verjaardag bij uitstek een moment om weer eens te speculeren over het einde van zijn pontificaat. Maar de Argentijnse paus zelf geeft juist de indruk dat hij op volle toeren draait.
In een recent interview met de Spaanse krant Abc reageerde hij als vanouds toen hem werd gevraagd naar zijn gezondheid en zijn knieproblemen: “Je regeert met je hoofd, niet met je knie.” Om eraan toe te voegen: “Ik loop weer, dus de beslissing om niet aan mijn knie geopereerd te worden, was de juiste.” Dit suggereert dat hij zich min of meer fit voelt.
Het bewijs hiervan is wellicht dat het Vaticaan begin december de data bevestigde voor de reis die Franciscus van 31 januari tot 5 februari maakt naar de Democratische Republiek Congo en Zuid-Soedan. Dit is een veeleisende reis die hij in juli vanwege zijn knieproblemen nog moest uitstellen.
Ondertussen zit Franciscus ook figuurlijk zeker niet stil. De afgelopen tijd voerde hij grote veranderingen door bij Caritas Internationalis, de koepelorganisatie van katholieke liefdadigheidsinstellingen wereldwijd. Ook stelde hij op belangrijke posten nieuwe mensen aan, onder wie het hoofd van het Secretariaat voor de Economie. Vaticaanse insiders zeggen dat die besluiten door niemand anders werden genomen dan door Franciscus zelf.
Bovendien heeft de paus al een ambitieuze agenda voor 2023. Zo ontvangt hij in oktober bisschoppen en kardinalen vanuit de hele wereld voor de eerste synode over synodaliteit. Naar verluidt ziet Franciscus het hele synodale proces als hoeksteen van zijn nalatenschap en hij lijkt vastbesloten dit proces tot het einde toe uit te voeren. Hij zal waarschijnlijk ook een reis naar Libanon willen inhalen die hij afgelopen zomer moest uitstellen. En behoudens onvoorziene omstandigheden gaat hij in augustus naar Lissabon voor de Wereldjongerendagen.
Ook houdt Franciscus zich nog altijd intensief bezig met de diplomatie en geopolitiek rond de oorlog in Oekraïne. Onlangs verontschuldigde hij zich tegenover Rusland voor zijn suggestie dat etnische minderheden die banden hebben met Moskou verantwoordelijk zijn voor het grootste geweld in de oorlog.
Het mea culpa leek deel uit te maken van een poging om de communicatielijnen met Moskou open te houden. Franciscus lijkt vastbesloten de mogelijkheid tot bemiddeling te behouden, waardoor het onwaarschijnlijk is dat hij overweegt op te stappen terwijl het conflict nog steeds gaande is.
Dan is er nog de uitvoering van de hervormingen in het Vaticaan en de afronding van het Vaticaanse ‘proces van de eeuw’ dat draait om financiële corruptie. Dit alles komt bovenop het feit dat Franciscus plezier lijkt te hebben in zijn leidinggevende rol, en er helemaal niet op gebrand lijkt te zijn om het voor gezien te houden.
In dat licht is de echte speculatie over dit pontificaat misschien niet wanneer het zal eindigen, maar hoe lang het nog kan doorgaan. Het is zeer onwaarschijnlijk dat Franciscus nog achttien jaar doorgaat en paus Agatho overleeft, maar onwaarschijnlijk is niet hetzelfde als onmogelijk. Wie nu nog niet beseft dat met paus Franciscus alles mogelijk is, heeft gewoon niet goed opgelet. (Vertaling Susanne Kurstjens)
John L. Allen jr. is hoofdredacteur van de katholieke nieuwssite cruxnow.com, waar deze analyse eerder verscheen.
