Het enthousiasme na Franciscus’ bezoek aan België verdwijnt als sneeuw voor de zon. Woede over uitspraken van de paus en weerstand tegen zijn plan om koning Boudewijn zalig te laten verklaren domineren de terugblikken. Maar waaraan ligt dat – en is de paus daar zelf ook schuldig aan?

Nadat vorige week Jan Danckaert, de rector van de Vrije Universiteit in Brussel, de pauselijke nuntius op het matje wilde roepen vanwege uitspraken van de paus over abortus, heeft nu ook premier Alexander De Croo laten weten dat hij de kwestie een staartje wil geven.

‘Onaanvaardbaar’

“Dat een buitenlands staatshoofd zo’n verklaring doet over democratische besluitvorming in ons land is onaanvaardbaar”, zei De Croo vorige week tijdens een vragenuurtje in de Kamer van Vertegenwoordigers, meldt Otheo. Hij doelde daarmee op een uitspraak die paus Franciscus op zondag 29 september in het vliegtuig terug naar Rome deed: de paus noemde artsen die abortussen uitvoeren “huurmoordenaars”.

“Wij hebben geen lessen te krijgen over hoe onze parlementsleden democratisch wetten goedkeuren”, vindt De Croo. “De tijd dat de Kerk in ons land de wet dicteerde, ligt gelukkig lang achter ons.” Daarom heeft hij pauselijk nuntius Franco Coppola, de diplomatieke vertegenwoordiger van de paus in België, “uitgenodigd voor een gesprek”.

Uitbrander

Daarnaast herhaalde hij nogmaals de uitbrander over de seksuele misbruikcrisis die hij paus Franciscus had gegeven tijdens diens ontmoeting met de Belgische regeringsleiders op vrijdag 27 september. “Als er ergens verontwaardiging over moet zijn, is het tegenover zij die bijvoorbeeld feiten van seksuele intimidatie hebben laten plaatsvinden, of tegenover zij die niet zijn opgetreden op het moment dat dat had gemoeten.”

Aan het einde van de slotmis die de paus in Brussel vierde, liet hij weten het zaligverklaringsproces voor koning Boudewijn op te willen starten. Dat de Belgische koning in 1990 tijdelijk aftrad vanwege gewetensbezwaren tegen een abortuswet, speelt daarbij een belangrijke rol; paus Franciscus heeft Boudewijn daar meerdere malen om geroemd.

‘Bommetje’

Paus Franciscus vroeg de Belgische bisschoppen om zich “aan deze zaak toe te wijden”, maar althans een deel van het episcopaat staat daar niet om te springen. In een interview met dagblad De Standaard heeft de Antwerpse bisschop Johan Bonny laten weten onaangenaam verrast te zijn door die uitspraak.

“Ik vind dat zijn raadgevers hem niet goed geadviseerd hebben”, zegt hij in dat interview. “Die laatste minuten werpen een schaduw op de drie dagen voordien. Het voelt alsof de paus nog een bommetje heeft gegooid en is vertrokken. Dat is gemakkelijk.”

Verkeerd beeld

Bonny denkt dat er in het Vaticaan een verkeerd beeld bestaat van koning Boudewijn. Volgens hem denken de mensen daar dat Boudewijn definitief aftrad omdat hij geen koning wilde zijn “van een land waar abortus aanvaard wordt”, terwijl hij enkel voor 36 uur is afgetreden zodat de ministerraad de wet in zijn plaats kon goedkeuren.

Ook Franciscus’ uitspraken over abortus in het vliegtuig naar huis vindt Bonny onverstandig. “Met scheldwoorden zoals ‘huurmoordenaar’ lok je een discussie op zijn Amerikaans uit. Daar moeten we boven staan.”

Bittere nasmaak

Door twee incidenten is de nasmaak van het pausbezoek snel bitter geworden: over het enthousiasme en de hernieuwde energie die het pausbezoek in de Belgische Kerk teweegbracht, hoor je nu al bijna niemand meer. Waar ligt dat aan?

Deels heeft dat te maken met de rol van de seculiere Vlaamse media, die overwegend vaak negatief over religieuze onderwerpen schrijven. Zo werd in aanloop naar het pausbezoek het thema misbruik volop in de schijnwerpers gezet, terwijl er voor andere aspecten van het pausbezoek minder aandacht was.

Gevoelig onderwerp

Maar misschien zijn Bonny’s woorden over een “bommetje” niet zo vergezocht. Paus Franciscus heeft de gevoeligheden rond de misbruikcrisis goed aangepakt, door empathie te tonen voor de slachtoffers en meerdere malen op te roepen tot straffen voor de daders. Maar waar zijn misbruikaanpak een succesverhaal bleek, liep het wat abortus betreft stevig uit de hand.

Voor de komst van de paus lag het onderwerp al gevoelig in België, omdat een wetsvoorstel voor de verruiming van de abortustermijn vlak voor het pausbezoek werd weggestemd. Maar in plaats van het thema met Vlaamse voorzichtigheid te benaderen, ging de paus er juist met gestrekt been in.

Bewust of onbewust

Mogelijk deed hij dat uit onwetendheid. Door paus Franciscus’ relatieve onbekendheid met West-Europa – hij reist slechts zelden naar deze regio – zou het kunnen dat hij niet doorhad hoe gevoelig het onderwerp hier ligt en hoe voorzichtig er meestal over gesproken wordt. In dat licht is Bonny’s kritiek begrijpelijk, want nu zijn het de Belgische bisschoppen en de nuntius die de negatieve reacties het hoofd moeten bieden.

Al is het ook goed mogelijk dat paus Franciscus zijn niet mis te verstane woorden wel bewust en zorgvuldig gekozen heeft. Nieuw elan en trots zijn op je geloof waren belangrijke elementen tijdens deze pausreis. Misschien wilde hij de Belgische katholieken met zijn uitspraken aansporen om pal achter de Kerk te staan – ook waar het thema’s betreft die in de maatschappij niet populair zijn.