Paus Franciscus had tijdens zijn pontificaat speciale aandacht voor Azië. Uit zijn reisbestemmingen en zijn keuzes voor nieuwe kardinalen toonde hij dat wat hem betreft de toekomst van de katholieke Kerk in het Oosten ligt.
Toen in het Vaticaan het “habemus papam” klonk en de Argentijn Jorge Mario Bergoglio zich als paus Franciscus aan de menigte voorstelde, keken Vaticanisten met een schuin oog alvast naar Latijns-Amerika.
Het moest tenslotte haast wel dat dat werelddeel, voornamelijk bevolkt door katholieken maar in de hogere regionen van de Kerk fors ondervertegenwoordigd, met een paus van eigen bodem een veel prominentere rol zou gaan spelen binnen de wereldkerk.
Eenmaal in het Vaticaan focuste paus Franciscus zich echter niet zozeer op het zuidwesten, maar was zijn blik veel vaker oostwaarts gericht, op Azië. In dat continent zag hij volop nieuwe kansen voor een Kerk die zich daar nooit echt sterk heeft kunnen profileren, mede vanwege de stevig gegrondveste aanwezigheid van het boeddhisme, het hindoeïsme en de islam.
Net als zijn naam- en ordegenoot Franciscus Xaverius in de zestiende eeuw maakte hij verschillende reizen naar het werelddeel, maar ook zijn keuzes voor nieuwe kardinalen en zijn diplomatieke inspanningen getuigen van een speciale aandacht voor het Oosten.
Paus Franciscus maakte tijdens zijn pontificaat twaalf reizen naar Azië, waarbij hij in totaal negentien verschillende landen bezocht. Dat is inclusief zijn bezoek aan Turkije in november 2014, aangezien hij toen in de hoofdstad Ankara verbleef, in het Aziatische deel van het land.
Twee reisplannen die hij niet meer heeft kunnen verwezenlijken hadden ook Azië als bestemming. Dit jaar zou hij Turkije opnieuw bezoeken, in het kader van de 1700ste verjaardag van het Concilie van Nicea, en in 2027 zou hij aanwezig zijn bij de Wereldjongerendagen in Zuid-Korea.
De paus heeft in totaal 57 buitenlandse reizen gemaakt (zijn vele, meestal eendaagse bezoeken aan diverse plekken in Italië buiten beschouwing gelaten), waarbij Azië na Europa op een duidelijke tweede plek staat qua bestemming.
Een belangrijk deel van die Aziatische bezoeken had een specifiek Midden-Oosterse bestemming: zo was hij in 2021 de eerste paus ooit die Irak bezocht en heeft hij ook het Heilig Land aangedaan. De bemoediging van christenen in het Midden-Oosten, die het gedurende zijn pontificaat alleen maar zwaarder hebben gekregen, was daarbij een belangrijk streven.
“In Azië zag paus Franciscus volop nieuwe kansen voor een Kerk die zich daar nooit echt sterk heeft kunnen profileren.”
Tweet dit!
Ook bezocht de paus het Midden-Oosten om de dialoog met de islam in stand houden – onontbeerlijk om de bescherming van christenen in de regio te waarborgen. Zijn bezoeken aan de Verenigde Arabische Emiraten in 2019 en zijn deelname aan een interreligieus forum in Bahrein in 2022 stonden in het teken daarvan.
Hoewel hij er nooit fysiek is geweest, kreeg een ander Aziatisch land ook voortdurend aandacht van Franciscus: China. Waar christenen in het Midden-Oosten gebukt gaan onder terreur, komen de moeilijkheden voor Chinese christenen uit een hele andere hoek.
De Chinese Communistische Partij houdt religieuze gemeenschappen stevig in zijn greep en oefent verregaande controle uit. Religieuze vrijheid is er nauwelijks. Dat uitte zich bijvoorbeeld in het eigenhandig benoemen van bisschoppen, terwijl overheden zich daar normaal gesproken niet in mengen.
Onder paus Franciscus bereikte het Vaticaan in 2018 een akkoord met China. Voortaan zouden Kerk en staat samen bepalen welke bisschopszetel door wie bekleed wordt. Het akkoord is in 2020 en 2022 telkens met twee jaar verlengd en in 2024 zelfs met vier jaar.
Naast deze voorzichtige stap heeft paus Franciscus zelf ook op andere manieren China de hand gereikt. Hij nodigde twee Chinese bisschoppen uit voor beide sessies van de synode over synodaliteit en in 2023 bracht hij tijdens zijn bezoek aan buurland Mongolië “een hartelijke groet over aan het nobele Chinese volk”.
Ook uit paus Franciscus’ keuzes voor het creëren van nieuwe kardinalen blijkt zijn bijzondere aandacht voor Azië. Van de kiesgerechtigde kardinalen – tot hun tachtigste mogen kardinalen deelnemen aan een conclaaf – komen er 23 uit Azië, die bijna allemaal door paus Franciscus aangewezen zijn.
Daarmee komt bijna een vijfde van de kardinalen die zich binnenkort in de Sixtijnse Kapel zullen terugtrekken om Franciscus’ opvolger te kiezen uit Azië. Hoewel dat allerminst hoeft te betekenen dat de volgende paus uit hun midden zal komen, geeft dat het werelddeel wel een duidelijke stem tijdens het conclaaf.
Dan blijft de vraag: waarom Azië? Waarschijnlijk zag paus Franciscus veel katholiek potentieel in het werelddeel. Na zijn bezoek aan Zuidoost-Azië in 2024 zei hij dat de Kerk “te eurocentrisch” is, terwijl hij op zijn reis “veel grote en levendige christelijke gemeenschappen” had ontmoet.
Demografische cijfers steunen die overtuiging: in tegenstelling tot het Westen groeit het aantal katholieken in Azië, en samen met Afrika is het het enige continent waar het aantal priesters en religieuzen blijft toenemen. Lange tijd lag Azië aan de rand van het blikveld van de Kerk, maar onder paus Franciscus is het werelddeel steeds verder op de voorgrond getreden.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
