Het verzet tegen een door kardinaal Woelki gesteunde priesteropleiding in Keulen groeit. Nadat eerder al kritiek klonk uit kerkelijke en academische hoek, mengt nu ook de Duitse politiek zich in het debat.

Terwijl kardinaal Rainer Maria Woelki nog altijd vergeefs wacht op antwoord uit Rome of zijn ontslagaanvraag wordt aanvaard door de paus, dient zich een volgende rel aan waarin hij het middelpunt is.

Conservatief tegenwicht

De pijlen zijn ditmaal gericht op Kölner Hochschule für Katholische Theologie (KHKT). In 2020 gaf Woelki zijn fiat aan de oprichting van deze theologische faculteit en priesteropleiding – een doorstart van het Sankt Augustin-college van de Missionarissen van Steyl.

Dat kwam hem al snel op forse kritiek uit kerkelijke hoek te staan. Volgens critici wilde Woelki met de oprichting van de KHKT – in de publieke opinie al rap omgedoopt tot ‘de Woelki-hogeschool’ – een conservatief tegenwicht vormen voor de meer liberale katholieke theologische faculteit in Bonn.

Geen start-up

De rector van de KHKT gaf onlangs tegengas op de Keulse zender Domradio; dat zijn instituut ‘de Woelki-hogeschool’ wordt genoemd is politiek gemotiveerd, klaagde hij, en het conservatieve imago sprak hij tegen door te wijzen op het uiterst moderne curriculum waarin ook sociale dialoog, interreligiositeit en digitalisering een plek hebben.

Daarbij kan de instelling, die feitelijk al bijna 100 jaar bestaat, volgens de rector niet als ‘start-up’ worden voorgesteld.

Not amused

Dat laatste wordt vooral vanuit de academische wereld betwist: de staatsuniversiteit van Bonn toonde zich om voor de hand liggende redenen not amused dat het aartsbisdom Keulen zijn priesterstudenten voortaan niet meer naar Bonn wil sturen, maar in Keulen zelf wil gaan vormen.

Niet alleen zien zij daarin een breuk met de traditie, het is volgens hen ook lijnrecht in tegenspraak met geldende afspraken tussen Kerk en staat in Duitsland. In het bijzonder wijst men op het zogeheten ‘Pruisisch Concordaat’ uit 1929, een nog altijd geldende overeenkomst tussen Duitsland en het Vaticaan waarin onder meer staat dat priesters in het land aan staatsuniversiteiten moeten worden geschoold.

Inbreukprocedure

Inmiddels bemoeit de politiek zich ook met de kwestie. De minister van Wetenschappen van de deelstaat Noordrijn-Westfalen, Ina Brandes van de CDU, heeft deze week laten weten dat zij het Keulse aartsbisdom inderdaad aan het concordaat wil houden. Zij dreigt zelfs met een “een inbreukprocedure tegen het Vaticaan” als Woelki seminaristen naar de KHKT blijft sturen.

Het debat wordt extra ingewikkeld gemaakt door onduidelijkheden over de financiering van de KHKT – wordt die nou wel of niet uit de kerkbelasting betaald? – en een welles-nietesdiscussie over wie wanneer had ingestemd met de plannen van Woelki rondom de hogeschool.

Donkere wolk

Onmiskenbaar is dit debat de zoveelste stok om Woelki mee te slaan; de kardinaal kan nu al langer niets meer goed doen bij de Duitsers, en is zo’n beetje persona non grata in zijn eigen aartsbisdom.

Maar de rel laat nog iets zien, dat de persoon van de kardinaal overstijgt, en dat als een donkere wolk boven alle Duitse kerkdebatten van de laatste jaren hangt. Namelijk dat het systeem van concordaten en kerkbelastingen piept en kraakt aan alle kanten.

Wurggreep

Van de kant van de staat klinkt steeds duidelijker de vraag: waarom de Kerk nog begunstigen als de kerkgang terugloopt en het instituut in alle opzichten een steeds slechtere reputatie krijgt? En van kerkelijke zijde het ongemak: waarom mag een bisschop eigenlijk niet zelf bepalen naar welke universiteit hij zijn priesters stuurt? Kerk en staat houden zo elkaar in een wurggreep in Duitsland, door een veel te grote wederzijdse afhankelijkheid.