Notoire critici van de paus roeren zich in een petitie tegen de coronalockdowns. Eén van hen, kardinaal Sarah, trok zich echter terug, tot ontzetting van mede-opsteller Viganò. Wat steekt er achter deze onenigheid in het reactionaire kamp?

Opnieuw is kardinaal Robert Sarah, hoofd van de Vaticaanse Congregatie voor Goddelijke Eredienst, betrokken bij een ‘is hij een co-auteur of niet?’-controverse. In dit geval is hij echter (anders dan de vorige keer, rond zijn boek over het celibaat waarvan de emeritus-paus al dan niet co-auteur was, red.) degene die het auteurschap afwijst, en de Italiaanse aartsbisschop Carlo Maria Viganò, de notoire pauselijke aanklager, is degene die wederom zijn stekels opzet over wat hij beschouwt als persoonlijk verraad.

Samenzwering?

Aangezien dit het Vaticaan is, is de verleiding groot om allerlei machiavellistische samenzweringstheorieën te vermoeden achter deze ophef over een nieuwe conservatieve petitie, waarin de coronamaatregelen worden voorgesteld als een enorme bedreiging voor de vrijheid van godsdienst en “een verontrustende opmaat voor de verwezenlijking van een wereldregering die alle controle te buiten gaat”.

Maar misschien is het de moeite van het overwegen waard, of we de situatie niet beter kunnen begrijpen vanuit een meer alledaagse menselijke dynamiek.

‘Voorwendsel’

Voor wie het niet meegekregen had: het begon allemaal afgelopen donderdag, toen bekend werd dat er een petitie was ondertekend door verschillende vooraanstaande katholieke conservatieven, onder wie Sarah en Viganò, en ook de kardinalen Gerhard Müller en Joseph Zen. Ze staan ​​allemaal op verschillende fronten bekend als de kritische buitenbeentjes van het Franciscus-pontificaat.

Hun petitie stelt de quarantaines die over de hele wereld zijn opgelegd voor als een “voorwendsel” om paniek te zaaien en mensen zo te beheersen en hen fundamentele vrijheden, waaronder godsdienstvrijheid, te ontnemen. Paus Franciscus heeft juist opgeroepen tot “prudentie en gehoorzaamheid” bij dergelijke maatregelen.

Welles-nietes

Nadat de petitie uitkwam, kondigde Sarah via Twitter aan dat hij die helemaal niet had ondertekend, waardoor hij zich er in feite van distantieerde. Viganò, niet bepaald iemand die licht over vermeend onrecht dat hem aangedaan is heenstapt, reageerde met een gedetailleerde correspondentie die suggereerde dat Sarah wel degelijk toestemming had gegeven om zijn naam als ondertekenaar te vermelden, en vervolgens probeerde zich terug te trekken nadat de petitie al openbaar was gemaakt.

De uitwisselingen die door Viganò zijn vrijgegeven, suggereren een zekere onhandigheid van Sarah die enigszins verrassend lijkt, gezien Viganò’s reputatie als een bittere criticus van Sarah’s baas én als iemand die bekend staat om het vrij dramatisch beschuldigen van andere kerkleiders. Hoewel hun relatie waarschijnlijk nu anders zal zijn, lijkt het niet waarschijnlijk dat Sarah zich terugtrok omdat hij het opeens niet meer eens is met de inhoud van de petitie.

Scheermes van Occam

Sommigen zullen zich waarschijnlijk afvragen of paus Franciscus of zijn getrouwen druk op Sarah uitoefenden om zich terug te trekken uit de petitie, terwijl anderen over afrekeningen, complotten en vendetta zouden kunnen mijmeren.

Maar als we het principe van het scheermes van Occam in acht nemen, dat de eenvoudigste verklaring vaak de beste is, kan deze situatie dan niet ook simpelweg begrepen worden in meer prozaïsche termen van persoonlijkheid en motivatie?

Hoofdpijn

Is het bijvoorbeeld mogelijk dat Sarah gewoon een man is die zich de hoofdpijn herinnerde van toen hij een boek schreef dat als aanval op paus Franciscus werd begrepen, en hij gewoon geen trek had in nog meer hoofdpijn?

Sarah wordt immers op 15 juni 75 jaar. Gezien alles wat er gebeurd is, is het redelijk om te veronderstellen dat Franciscus geen tijd zal verspillen met het benoemen van zijn opvolger. Misschien dacht hij gewoon dat het beter zou zijn om de komende maand niet te veel ophef te veroorzaken.

Ironie

Toegegeven, het is best ironisch dat hij destijds degene was die heftig protesteerde toen emeritus-paus Benedictus zijn naam van de boekcover af wilde halen, en het nu Sarah zelf is die zijn naam ergens van wil afhalen.

(Een memo, tussen twee haakjes, aan Sarah: misschien is het verstandig om eventjes niet betrokken te raken bij collectief geschreven of ondertekende initiatieven, want de resultaten zijn niet bepaald gelukkig.)

Ophef

Wat Viganò betreft: is het mogelijk dat we hier domweg te maken hebben met een persoonlijkheidstype dat geneigd is om vreselijke ophef te maken over dingen die andere mensen van zich af zouden laten glijden?

Dat was trouwens al de reputatie van Viganò toen hij een hooggeplaatste official was in het Vaticaan, lang voordat hij beroemd werd als de auteur van misschien wel de meest beruchte j’accuse in de kerkgeschiedenis, waarin hij paus Franciscus het misbruik van de voormalige kardinaal Theodore McCarrick te hebben verdoezeld.

Slachtoffercomplex

Hij gaf al eerder blijk van een slachtoffercomplex, toen hij in een brief protesteerde tegen zijn overplaatsing naar de VS waar hij pauselijk nuntius zou worden. Op een Nixon-achtige manier haalde hij toen woest uit naar zijn vermeende interne vijanden. Zijn verklaringen over de McCarrick-zaak ademden diezelfde geest.

Geen ruggengraat

Iedereen heeft wel eens om steun gevraagd aan een vriend, familielid of collega, die vervolgens als het erop aankomt toch geen ruggengraat toonde. Hoe irritant dat ook mag zijn, de meesten van ons maken daar geen geweldig drama van, ook omdat we daar doorgaans meer mee verliezen dan winnen.

Anderen kunnen het echter niet loslaten, en misschien vinden ze het geruststellend om zichzelf dan als slachtoffer te zien van een enorme ondergrondse samenzwering.

Overdreven reactie

Misschien is de situatie dus als volgt: Sarah was het eens met de sentimenten die deze petitie verwoordde en stemde ermee in, maar besefte bij nader inzien dat het gezien zijn functie en reputatie beter was wanneer hij discreet zweeg. Viganò, een persoonlijkheidstype dat vatbaar is voor overreactie, reageerde vervolgens voorspelbaar overdreven.

Is het mogelijk om meer in de situatie te lezen dan dat? Zeker. Maar als er geen dwingende reden voor is, is het misschien het beste om het daarbij te laten.

John L. Allen Jr. is Vaticaankenner en hoofdredacteur van de nieuwssite Crux, waar dit artikel ook eerder verscheen. Zijn Vaticaan-analyses verschijnen ook op regelmatige basis in Nederlandse vertaling in Katholiek Nieuwsblad.