In het Duitse Karlsruhe liep donderdag de elfde algemene vergadering van de Wereldraad van Kerken af. Er gebeurt natuurlijk wel meer als 3000 vertegenwoordigers van 352 lidkerken een week lang samen bidden en debatteren, maar toch stond de oorlog tussen orthodoxe broedervolkeren in Oekraïne centraal.
Karlsruhe ligt in het grensgebied dat eeuwenlang werd betwist tussen het Duitse rijk en Frankrijk en waar menig bloedig conflict werd uitgevochten. Franse christenen vochten er tegen Duitse christenen. Zij waren ‘erfvijanden’, hoewel zij het geloof in de drie-ene God deelden en zich allemaal volgelingen van de Vredevorst Jezus noemden.
Tot voor kort konden jonge Duitsers of Fransen zich na driekwart eeuw vrede nauwelijks voorstellen wat zo’n erfvijandschap betekent. Vandaag helaas wel weer: dat is wat dreigt in Oekraïne sinds de Russen, gesteund door de orthodoxe patriarch van Moskou, er lelijk huishouden onder orthodoxe broeders.
De Wereldraad van Kerken is ’s werelds grootste oecumenische samenwerkingsverband en in principe maken alle orthodoxe Kerken er deel van uit, naast talloze oosterse, protestantse, anglicaanse, oudkatholieke en evangelische Kerken. Alleen de katholieke Kerk is geen lid van de WCC, want met 1,2 miljard katholieken is zij zo groot dat zij de 580 miljoen gelovigen van alle andere Kerken zou overvleugelen.
Maar in een boodschap bij monde van de Zwitserse kardinaal Kurt Koch herinnerde de paus eraan dat de katholieke Kerk al sinds 1961 waarnemers afvaardigt naar de algemene vergaderingen. “Ik ben blij dat er ook deze keer weer een delegatie waarnemers is”, aldus Franciscus. “Zij bevestigt de nauwe samenwerking tussen de katholieke Kerk en de Wereldraad van Kerken.”
De Roemeens-orthodoxe priester-theoloog Ioan Sauca maakte zich van bij het begin van deze algemene vergadering sterk dat hij persoonlijk een vijfdaagse reis door Oekraïne had gemaakt en er scrupuleus over had gewaakt dat er een elfkoppige Oekraïense delegatie naar Karlsruhe kwam. Deze konden tijdens de plenaire vergadering over Europa “vrijelijk spreken over wat er Oekraïne gebeurt en hoe daarop te reageren en welke hoop er is op een betere toekomst”.
Maar ook de Russisch-orthodoxe Kerk had een delegatie gestuurd, onder leiding van de nieuwe verantwoordelijke voor de externe relaties van het patriarchaat van Moskou, de 37-jarige metropoliet Anthony van Volokolamsk.
Al in de openingstoespraak van de Duitse president Frank-Walter Steinmeier ging het los. Hij hekelde scherp de “aanvalsoorlog in Oekraïne” en de “godslasterlijke en antireligieuze” steun van patriarch Kirill voor die oorlog.
Steinmeier stelde openlijk de vraag of de aanwezigheid van zo’n Russisch-orthodoxe delegatie op dit oecumenisch overleg wel gewettigd was. Het patriarchaat van Moskou reageerde op zijn website meteen tegen “ongefundeerde beweringen” over de oorlog, maar ging niet nader in op de rol van het patriarchaat daarbij.
De Wereldraad van zijn kant bleef en blijft bij het standpunt dat het centraal comité eerder al innam, toen verschillende lidkerken gevraagd hadden om de Russisch-orthodoxen uit te sluiten: de oecumenisch dialoog is – de laatste? – vrijplaats waar christelijke broeders elkaar ondanks hun tegenstellingen kunnen ontmoeten.
De raad verwijst daarbij steevast naar de Nederduitse Gereformeerde Kerk die destijds het Apartheidsregime in Zuid-Afrika steunde en toch niet uit de Wereldraad van Kerken werd gezet, alhoewel het oecumenische samenwerkingsverband ondubbelzinnig tegen de Apartheid opkwam.
Uiteindelijk stapte de Nederduitse Gereformeerde Kerk destijds zelf uit de Wereldraad.
Wordt dat ook het lot van het patriarchaat van Moskou? De Russisch-orthodoxe delegatie bleef rustig in de zaal zitten toen de Oekraïens-orthodoxe aartsbisschop Yevstraty aanklaagde hoe “het Russische Rijk en de Sovjet-Unie al drie eeuwen lang het unieke karakter van het Oekraïense volk probeert te vernietigen” en eraan toevoegde dat “niemand het recht heeft agressie te zegenen of oorlogsmisdaden en genocide te rechtvaardigen”.
Maar de autocefale Oekraïens-orthodoxe Kerk heeft ook formeel gevraagd lid van de Wereldraad te mogen worden en het nieuwe centraal comité moet zich begin 2023 over deze vraag buigen. Benieuwd hoe het patriarchaat zal reageren als de raad de volgens Moskou “schismatieke Kerk” in haar rangen opneemt.
In afwachting maakt uittredend algemeen secretaris Ioan Sauca zich sterk dat “Oekraïense en Russische jongeren in Karlsruhe samen aan tafel zaten”. Totaal niet meer met elkaar praten is voor christen-broeders immers geen optie. Dat is wellicht waar het in de oecumenische beweging om draait: ondanks alle verscheidenheid blijven ijveren voor de eenheid waar Christus zelf voor gebeden heeft.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
