Joe Biden stapt uit de verkiezingsrace in de VS; een historische stap die enigszins te vergelijken is met het terugtreden van paus Benedictus XVI in 2013. Als de Democraten het goed aanpakken, kunnen ze er – net als de katholieke Kerk toen – garen bij spinnen.
Een alom gerespecteerde tachtigplusser, een leider van persoonlijke integriteit die zijn leven heeft gewijd aan de publieke zaak, raakt aan het eind van zijn Latijn verstrikt in een crisis en controverse en weet niet zeker of hij nog wel de nodige fysieke en zelfs geestelijke energie heeft om het schip te redden. Met tegenzin neemt hij de pijnlijke beslissing om een stap opzij te zetten, zodat de instelling die hij koestert van koers kan veranderen.
Het is een scenario dat nu geldt voor de 81-jarige Amerikaanse president Joe Biden. Maar het gold ook voor paus Benedictus XVI, die meer dan elf jaar geleden op 85-jarige leeftijd opstapte.
De vraag die Democraten zich nu zouden kunnen stellen is de volgende: Zijn er lessen te trekken uit het eerste vrijwillige pauselijke aftreden in ruwweg 700 jaar voor wat er kan gebeuren nu Biden ervoor koos om Benedictus’ voorbeeld te volgen?
Alle analogieën zijn onnauwkeurig, dus laten we beginnen met de duidelijke verschillen. De aankondiging van Benedictus’ aftreden op 11 februari 2013 was een schok voor de wereld, waar het aftreden van Biden niemand meer verbaasde. Ook werd er op Biden de nodige druk uitgeoefend door collega-Democraten, wat bij Benedictus niet het geval was.
Ten slotte speelt er bij Bidens keuze de nodige politieke wiskunde mee qua verwachte electorale schade voor de Democraten. Benedictus hoefde zich natuurlijk geen zorgen te maken over herverkiezing en dacht niet in politieke cycli maar in eeuwen.
Dat gezegd hebbende, wat kunnen de Amerikaanse Democraten desondanks meenemen van het voorbeeld van Benedictus?
Om te beginnen heeft het een blijvend effect gehad op Benedictus’ eigen nalatenschap. In feite werd hij de katholieke Cincinnatus, een icoon van nederigheid die bijna absolute macht had en die vrijelijk opzij zette voor het algemeen belang. Biden heeft nu de kans om in soortgelijke termen gezien te worden, als iemand die tot het einde toe dienstbaarheid boven egoïsme stelde.
Daarnaast veranderde het aftreden van Benedictus ook onmiddellijk het lot van de katholieken, door de Kerk nieuw leven in te blazen op een kritiek moment.
Begin 2013 zat het katholicisme in een verdomhoekje. Niet alleen was de Kerk getroffen door een tweede golf van schandalen rond misbruik door geestelijken, die vanaf 2010 over Europa spoelden, maar ook was het pausdom zelf getroffen door een reeks andere schandalen, waarvan velen door eigen toedoen, van de onbedoelde rehabilitatie van een traditionalistische bisschop die de Holocaust ontkende tot het tweede ‘Vatileaks’-schandaal.
De periode tussen Benedictus’ aftreden en het conclaaf om zijn opvolger te kiezen, was vol van sombere en onheilspellende berichten in de media, over dalende aantallen, toenemende schandalen en wijdverspreide verwarring en angst.
Toen Jorge Mario Bergoglio uit Argentinië op de avond van 13 maart in het wit op het balkon met uitzicht op het Sint-Pietersplein stapte, veranderde de wereld. De relatief onbekende Bergoglio verscheen minder beladen op het toneel, en had de kans om zijn eigen verhaal vorm te geven. Dat deed hij op briljante wijze.
De kracht van het verhaal over deze Argentijnse ‘vriend van de armen’, die met het openbaar vervoer reisde en zelf zijn hotelrekening betaalde, was zo groot dat het gemakkelijk over kritische vraagtekens heen walste, zoals een vroege en vergeefse poging om Franciscus in verband te brengen met de “Vuile Oorlog” in zijn land. De wereld, de media voorop, was verliefd en niets kon dat tegenhouden. De ophemeling bereikte een hoogtepunt in december, toen Time Franciscus uitriep tot ‘Persoon van het Jaar’.
“Het goede nieuws voor de Democraten is dat ze geen vier jaar van goede vibes nodig hebben – ze hebben eigenlijk maar vier maanden nodig”
Tweet dit!
“Wat deze paus zo belangrijk maakt, is de snelheid waarmee hij de verbeelding van miljoenen mensen heeft veroverd die de hoop op de Kerk hadden opgegeven”, zei het tijdschrift toen.
Het was natuurlijk onvermijdelijk dat die bijna universele genegenheid niet lang standhield. Uiteindelijk moest Franciscus gaan regeren, en vooral in zo’n gepolariseerde tijd brengen zijn beslissingen natuurlijk verdeeldheid. Vandaag de dag is Franciscus misschien eerder kop-van-jut dan de superster van weleer.
Maar het goede nieuws voor de Democraten op dit moment is dat ze geen vier jaar van goede vibes nodig hebben – ze hebben eigenlijk maar vier maanden nodig, en de ervaring met Franciscus suggereert dat het mogelijk is.
De belangrijkste voorwaarden lijken de volgende te zijn:
* Een langdurige negatieve nieuwscyclus, waardoor de media hongerig blijven naar iets verheffends om over te berichten.
* Een leider die bereid is een stap opzij te zetten om het bloeden te stoppen.
* Een nieuwe figuur zonder een sterk profiel en met de instincten om snel een positief verhaal te smeden.
Natuurlijk suggereert dit alles een laatste verschil tussen het historische aftreden van Benedictus en de terugtrekking van Biden: Benedictus handelde niet op basis van politieke berekeningen op korte termijn, maar in het serene vertrouwen van Gods voorzienigheid.
Hij werd ook niet gedreven door een verlangen om de kandidatuur van iemand anders te blokkeren en liet de keuze van zijn opvolger volledig over aan het College van Kardinalen en uiteindelijk aan de Heilige Geest.
Toch kunnen Democraten troost putten uit de snelheid waarmee het katholicisme elf jaar geleden een ommekeer maakte, althans wat betreft de publieke opinie – als hun geluk op de een of andere manier net zo solide is als dat van Franciscus.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
