In het regeerprogramma is een ‘slim verbod’ op ongewenste buitenlandse financiering van onder andere kerkgenootschappen aangekondigd. Wat dat verbod precies in gaat houden is nog onduidelijk, maar de kans is aanwezig dat katholieke migrantenkerken ermee te maken gaan krijgen.
Het woord ‘kerk’ komt in het eerder deze maand gepresenteerde regeerprogramma welgeteld twee keer voor. Een keer als het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) wordt genoemd in het overzicht van belangrijke gesprekspartners.
Voor de tweede vermelding moet je naar hoofdstuk 8, het hoofdstuk ‘Nationale veiligheid’, subkop ‘Contraterrorisme’. Niet direct de plek waar je de Kerk verwacht.
“Het kabinet gaat onwenselijke beïnvloeding vanuit het buitenland tegen met een slim verbod op ongewenste buitenlandse financiering van onder meer Nederlandse verenigingen, stichtingen, kerkgenootschappen of informele organisaties”, zo valt er te lezen.
Wat dat slimme verbod precies gaat behelzen, valt nog te bezien. Wel is duidelijk dat er voortgeborduurd gaat worden op het Wetsvoorstel transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo). Toenmalig minister van Rechtsbescherming Sander Dekker (VVD) diende dat voorstel eind 2020 in.
De plannen waren een reactie op de onrust die ontstond toen in 2018 uit onderzoek van Nieuwsuur en NRC bleek dat islamitische organisaties financiering hadden aangevraagd en ontvangen vanuit de Golfstaten.
Daarop volgde een parlementaire ondervraging door de Tweede Kamer, waarin iets meer dan twintig gevallen van ongewenste beïnvloeding aan het licht kwamen.
“Met een geschiedenis van kritiek en een oppositie vol partijen met een hart voor het maatschappelijke midden is het maar zeer de vraag of de wet een uiteindelijke stemming gaat overleven. ”
Tweet dit!
De angst dat er via moskeeën invloed op de Nederlandse samenleving gekocht werd, was dus niet volledig ongegrond, maar de kritiek op het wetsvoorstel was dat evenmin. “Minister Dekker schiet met een kanon op een mug en doet daarmee de rechtsstaat tekort”, zo kopte de Volkskrant.
De krant noemde het disproportioneel om honderdduizenden maatschappelijke organisaties met wetgeving op te zadelen om een zeer klein aantal incidenten te voorkomen.
Ook de Raad van State noemde de wet onnodig, en zelfs in een rapport van de Europese Unie werd er kritisch over gesproken. Het wetsvoorstel heeft vier jaar op de plank gelegen en is in die tijd sterk aangepast. In januari volgend jaar gaat de Tweede Kamer er eindelijk over in debat.
Met een geschiedenis van kritiek en een oppositie vol partijen met een hart voor het maatschappelijke midden is het maar zeer de vraag of de wet een uiteindelijke stemming gaat overleven.
Mocht dat wel gebeuren dan krijgen de burgemeester en het OM meer bevoegdheden om buitenlandse giften te onderzoeken, tot aan de donateur aan toe.
Ook moeten stichtingen meer inzicht geven in hun financiële situatie, bijvoorbeeld door het delen van de jaargegevens in het Handelsregister. Dit alles om het risico op witwassen te verkleinen, mogelijke buitenlandse beïnvloeding in kaart te brengen en terrorismefinanciering op te sporen.
Gevolgen voor de desbetreffende organisaties? Allereerst een verlies van financiële privacy. Daardoor wordt het doneren wellicht minder aantrekkelijk. Daarnaast zorgt het voor een forse administratieve last. Als het daarbij blijft, tenminste, want de vage beschrijving uit het regeerprogramma laat natuurlijk ruimte voor aanvullende maatregelen.
Vooral migrantenkerken kunnen met de Wtmo te maken krijgen. De band met het land van herkomst is sterk en er is vaker een gebrek aan financiële middelen, zo blijkt uit onderzoek naar buitenlandse financiering van religieuze instellingen door denktank RAND uit 2020.
Als je daarnaast de focus legt op de zinsnede “onwenselijke beïnvloeding vanuit het buitenland” zijn er, ook binnen de katholieke migrantenkerken, een paar kerkgenootschappen te noemen die het risico lopen nader onder de loep te worden genomen.
Zo hebben de Syrisch-katholieke en de Chaldeeuwse Kerk allebei hun oorsprong in het Midden-Oosten, net als veel moskeeën. Beide genootschappen geven op hun website openheid over de inkomsten en uitgaven, met gegevens vanaf 2013, en daar is niks verdachts aan te zien.
“Ook China is een land dat in de gaten wordt gehouden als het gaat om de nationale veiligheid.”
Tweet dit!
De angst voor jihadistisch terrorisme lijkt in Nederland minder te spelen dan een jaar of vijf geleden, toen het wetsvoorstel het levenslicht zag. Terreurbewegingen als Islamitische Staat zijn echter nog steeds actief in Syrië en Irak.
Sinds deze zomer staat het dreigingsniveau weer op 4 (substantieel) en de steekpartij met (mogelijk) terroristisch oogmerk van afgelopen donderdag in Rotterdam zal de waakzaamheid alleen maar hebben doen toenemen. Het is dus niet uitgesloten dat katholieke kerken met wortels in het Midden-Oosten in het kielzog van de moskeeën met wat extra aandacht bekeken gaan worden.
Ook China is een land dat in de gaten wordt gehouden als het gaat om de nationale veiligheid. In het regeerprogramma wordt de Chinese regering als “assertief” omschreven, met als doel “de internationale ordening in zijn voordeel veranderen”.
Dat China zo op de korrel wordt genomen kan de Chinese Katholieke Associatie wellicht gaan merken. Met zo’n veertig leden is het een kleine gemeenschap in Den Haag waar verder zeer weinig over bekend is, en dat werkt misschien wel in hun nadeel.
Berichten over illegale politiebureaus, bedrijfsspionage en waarschuwingen over invloed op het hoger onderwijs: de zorgen over Chinese inmenging in Nederland zijn reëel. De kans is zeker aanwezig dat de Wtmo gebruikt gaat worden om te onderzoeken of Beijing ook via de kerk probeert voet aan de grond te krijgen.
In de buitenlandse geldschieters van de Eritrees-katholieke gemeenschap zal wellicht ook interesse zijn. Niet vanwege terreurdreiging of de angst voor politieke inmenging, maar vanwege de rellen in Den Haag in februari van dit jaar. Voor- en tegenstanders van het dictatoriale regime kregen het met elkaar aan de stok.
Achteraf was er kritiek op de overheid omdat die de signalen in de Eritrese gemeenschap had gemist. Het is niet ondenkbaar dat in een poging een nieuwe geweldsexplosie te voorkomen ook de Eritrese katholieken doorgelicht worden.
Of de soep zo heet gegeten wordt, is natuurlijk maar de vraag. Het wetsvoorstel moet nog in debat worden gebracht en daarna door beide Kamers heen. Daarnaast is de kans, zeker met de huidige regering, groot dat vooral moskeeën op de korrel genomen gaan worden.
Toch is er gezien het gepolariseerde politieke klimaat en spanningen binnen en buiten de landsgrenzen zeker een kans dat ook migrantenkerken onder het vergrootglas komen te liggen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
