Een hoge Amerikaanse geestelijke moest aftreden vanwege beschuldigingen van seksueel wangedrag. Niet zozeer de aantijging als wel de onderzoeksmethode is saillant: journalisten kraakten de telefoon van de beschuldigde via een homodating-app. Het roept de vraag op: hoe ver mag onderzoeksjournalistiek gaan?
Terecht deed het stof opwaaien, de recente onthulling dat de Israëlische spionagesoftware Pegasus – eigenlijk bedoeld om terroristen op te sporen – op grote schaal wordt misbruikt voor het in de gaten houden van journalisten, politici, rechters en activisten.
Dergelijke spyware wordt steeds geavanceerder én alomtegenwoordig: ook de Nederlandse politie maakt er volop gebruik van. Het vraagt om een hernieuwd debat over de ethiek van opsporingstechnieken, en het grote grijze gebied tussen eigenlijk en oneigenlijk gebruik ervan.
Ook de katholieke Kerk kan er sinds kort over meepraten. Een beetje weggedrukt door alle ophef over het nieuwe pauselijke besluit over de traditionele liturgie, werd gisteren het aftreden bekend gemaakt van de secretaris-generaal van de Amerikaanse bisschoppenconferentie, Jeffrey Burrill.
Deze hooggeplaatste geestelijke werd ervan beschuldigd homobars te frequenteren. De aantijging werd niet bevestigd door Burrill of de Amerikaanse bisschoppen, maar ook niet tegengesproken. In plaats daarvan werd stel op sprong zijn aftreden bekend gemaakt.
Want hoe dan ook was wel duidelijk dat zijn positie – waarin hij nota bene een sleutelrol speelde in de aanpak van seksueel misbruik en wangedrag – onhoudbaar was. Weliswaar is er in zijn geen sprake van misbruik en ook niet van minderjarigen, maar dergelijke nuances gaan al snel verloren. De Amerikanen zijn McCarrick nog niet vergeten.
Maar wat deze zaak vooral saillant maakt, is niet het vermeende seksuele (wan-)gedrag van de voormalige secretaris-generaal. Veel opmerkelijker is de wijze waarop die informatie verkregen is. Dat blijkt namelijk via spyware te zijn die gebruik maakt van een datalek in de populaire homo-datingapp Grindr. Daardoor was precies te achterhalen hoe vaak de geestelijke gebruik heeft gemaakt van die app, welke afspraakjes hij heeft gemaakt, waar hij geweest is, enzovoort.
Het was de jonge Amerikaanse katholieke nieuwssite The Pillar die het balletje aan het rollen bracht. Bij de lancering van dat medium in januari dit jaar, schreef hoofdredacteur JD Flynn in gloedvolle woorden wat de missie was: “serieuze, verantwoordelijke en sobere” onderzoeksjournalistiek zonder eigen partijdige agenda.
De vraag is echter op z’n plaats, in hoeverre The Pillar hier eerlijke, ethisch te verantwoorden onderzoeksjournalistiek heeft bedreven. In feite heeft men simpelweg ingebroken in de telefoon van Jeffrey Burrill. Die methodiek is volstrekt in strijd met de geldende journalistieke ethische beroepscode, zo merkt commentator Steven P. Millies bij Religion News Service op. En trouwens ook met de codes en mores zoals verwoord in het kerkelijk recht en de catechismus van de Kerk.
Catholic News Agency plaatste ook een achtergrondartikel over de kwestie. Dit Amerikaanse persbureau was in 2018 ook benaderd door een niet bij naam genoemde partij, die deze spyware aanbood. Volgens CNA was het de anonieme hackers om het welzijn van de Kerk te doen – ‘ethische’ hackers dus ogenschijnlijk – die slechts hoopten dat deze data door kerkelijke autoriteiten gebruikt werden om schandalen te voorkomen.
CNA nam het in overweging, won ook advies in van moraaltheologen, en besloot toen dat ze het toch niet kies vonden om van deze methode gebruik te maken. Heel nobel: wat men er alleen niet bij vermeldt, is de naam van de toenmalige hoofdredacteur van CNA. Die luidt JD Flynn.
Toch opmerkelijk, dat Flynn als hoofdredacteur van The Pillar gebruik maakt van een technologie die hij als hoofdredacteur van CNA als onethisch terzijde schoof.
Zoals Millies in de eerder genoemde kritiek ook duidelijk maakt, is dat dergelijke onderzoekstechnieken inmiddels wel degelijk een kerkpolitieke agenda dienen in de toch al zo gepolariseerde Amerikaanse Kerk.
De ethische implicaties reiken verder. Nieuwe spionagetechnologieën maken zo op huiveringwekkende wijze een afrekencultuur mogelijk, die Kerk en samenleving kunnen ontwrichten.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
