<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Analyse

Het managementdilemma waar iedere paus mee worstelt

John L. Allen Jr. - Crux 27 mei 2021
image
Archiefbeeld: een tuinman in de Vaticaanse Tuinen. Een groep Vaticaanse medewerkers wil met de paus in gesprek over aangekondigde salarisverlagingen. Foto: CNS Photo - Paul Haring

Vaticaanse werknemers willen met de paus in conclaaf over wat zij zien als oneerlijke salarisverlagingen. De zaak legt een probleem bloot van pausen: hoe run je het Vaticaan zakelijk en efficiënt, en neem je tegelijk de katholieke sociale leer in acht?

Laten we eerlijk zijn, werknemers die klagen over het management zijn niet bepaald een nieuw fenomeen. Zelfs het Mattheüs-evangelie bevat een scene waarin arbeiders die de hele dag in een wijngaard hebben gezwoegd, mopperen dat degenen die net voor sluitingstijd opdoken, hetzelfde loon kregen… en waarin, als in een sjabloon voor zulke onenigheid in alle tijden, hun bezwaren geen gehoor vinden en de baas gewoon doet wat hij wil.

In dat licht zou het niet heel verrassend moeten zijn dat de gewone Vaticaanse werknemers onlangs een petitie naar paus Franciscus stuurden, waarin ze hem om een ontmoeting vragen. Daarin willen ze zijn recente besluit bespreken om op salarissen te korten. Ze klagen dat leken met een managementrol in het Vaticaan soms exorbitante salarissen krijgen, terwijl de vergoedingen voor eerstelijns arbeiders wegkwijnen.

De daad bij het woord voegen

Maar dit is het Vaticaan, waar twee overwegingen deze ontwikkeling, hoe voorspelbaar die ook is, belangrijk maken.

Ten eerste hebben we het over een milieu waarin de cultus van de bella figura – het belang om dingen aan de buitenkant goed te laten lijken – gewoonlijk de boventoon voert. Er zijn zeer weinig aanmoedigingen om je klachten in het openbaar te uiten. Dat de arbeiders deze stap gezet hebben, betekent dat hun frustraties hoog opgelopen moeten zijn.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Ten tweede spreekt het Vaticaan zich tegenover de rest van de wereld geregeld uit over sociale rechtvaardigheid, die ook de verhouding tussen arbeid en management omvat. Als het zich als morele autoriteit uitgeeft, dan moet het natuurlijk ook laten zien dat het de daad bij het eigen woord voegt.

Salarisverlaging voor iedereen

De petitie werd vorige week gepubliceerd door de Italiaanse nieuwsdienst Adnkronos. De achtergrond ervan is een motu proprio van paus Franciscus van eind maart, waarin hij salarisverlagingen afkondigde voor al het Vaticaanse personeel, kardinalen inbegrepen. Dat besluit kwam voort uit de noodzaak kosten in de hand te houden nu het Vaticaans tekort oploopt, deels als gevolg van gedaalde inkomsten door corona-gerelateerde sluitingen.

Onderliggende ongelijkheden

Het argument van de arbeiders komt erop neer dat grove, algemene bezuinigingen de chronische onderliggende ongelijkheden in het Vaticaanse systeem niet aanpakken. Ze wijzen in het bijzonder op een soms dramatische kloof tussen wat leken-managers en -toezichthouders betaald krijgen en wat het gewone personeel krijgt, en op het gebruiken van middelen om dure externe consultants en experts te betalen.

Verbazing oproepen

“Waar betalen we echt voor, Heiligheid?”, vragen de arbeiders retorisch. “De Pieterspenning die voor de armen bestemd is, of salarisverhogingen voor lekenmanagers, of de uiterst dure externe consultants die geregeld worden ingezet?”

“Het echte probleem”, stellen ze, “is dat het Vaticaan gebaseerd is op een systeem van privileges die schadelijk zijn, zowel op economisch vlak als voor zijn reputatie.”

Ze wijzen er onder meer op dat de salarissen voor sommige leken-managers uiteenlopen van zes- tot tienduizend euro per maand, met een piek van 25.000 euro. Zulke vergoedingen, zeggen ze, “laten nooit na verbazing op te roepen” en zijn “te veel voor een systeem als het onze, dat gebaseerd zou moeten zijn op een geest van dienstbaarheid aan de Kerk”.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Kennis

Hoewel de arbeiders geen namen noemen, is het niet al te moeilijk om te bedenken over welke groep mensen ze het hebben. De Australische kardinaal George Pell, bijvoorbeeld, werd in 2014 benoemd tot Secretaris voor de Economie en huurde Danny Casey in om het Secretariaat te runnen. De voormalige financiële topman van het aartsbisdom Sydney kreeg naar verluidt een salaris van vijftienduizend euro per maand. Als deel van zijn secundaire arbeidsvoorwaarden kreeg hij een appartement toegewezen dat 2900 euro per maand aan huur kostte.

De Italiaanse journalist Emiliano Fittipaldi, die uiteindelijk werd aangeklaagd in het Vatileaks 2-schandaal, noemde die uitgave “geschift”. Pells argument daarentegen was dat als je eersteklas professionele kennis wilt, je daarvoor moet betalen.

Eveneens te zijner verdediging: Pell wilde met Caseys hulp een Vaticaans investeringsfonds lanceren. De kardinaal ging er volledig vanuit dat dat genoeg zou opbrengen om Caseys salaris en andere zaken te bekostigen, maar zijn bevoegdheden werden ingeperkt voordat hij het fonds van de grond kon krijgen.

Irritatie

Dergelijke zaken zijn in het Vaticaan redelijk zeldzaam, maar ze komen voor en leiden begrijpelijkerwijs tot irritatie bij een gewone leek, die secretarieel werk doet in de Romeinse curie tegen een jaarsalaris van misschien 20.000 euro, en woont in een aftands Vaticaans appartement dat al tientallen jaren niet goed is onderhouden.

Toch zou vermoedelijk in geen enkele andere organisatie ter wereld een salaris als dat van Casey als buitensporig worden gezien voor een topmanager. Het zou helemaal niet worden gezien, omdat het automatisch zou worden toegekend.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Het probleem van elke paus

Dit is in een notendop het probleem waarmee elke paus te maken heeft. Het is in de kern een kwestie van ‘je kunt het nooit goed doen’. Aan de ene kant willen we dat pausen goede managers zijn, of ten minste goede managers vinden om de zaken voor hen te runnen. We willen dat het Vaticaan middelen efficiënt gebruikt, verspilling en schandalen voorkomt en het beste beleid voert qua transparantie en verantwoordelijkheid.

Aan de andere kant willen we ook dat de paus een gezinshoofd is, die zijn personeel niet als radertjes in een machine maar als leden van een familie behandelt. We willen dat hij de katholieke sociale leer hanteert in de bestuurlijke perikelen van het Vaticaan, dat hij eerlijke salarissen betaalt en de arbeid een stem geeft. We willen dat hij over de gehele linie handelt als een levende heilige, niet als een harteloze topbestuurder.

Een ontegenzeggelijke spanning

Deze verwachtingen zijn misschien niet onverzoenbaar, maar er is een ontegenzeggelijke spanning. Het duidelijkste actuele voorbeeld is de vraag of er mensen ontslagen moeten worden. Iedereen weet dat het Vaticaan te veel personeel heeft in verhouding tot zijn middelen, en iedere andere organisatie zou in deze omstandigheden in zijn personeelsbestand snoeien. Maar geen enkele paus wil de man zijn die iemand, wiens familie al generaties voor het Vaticaan werkt, vertelt dat hij geen baan meer heeft – al helemaal niet midden in een pandemie.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Paus Franciscus zal, ervan uitgaande dat hij de delegatie van de arbeiders die momenteel schreeuwen om een ontmoeting, ook daadwerkelijk ontmoet, ongetwijfeld zorgvuldig en welwillend luisteren. Maar manieren vinden om hen tevreden te stellen zonder meer uit te geven dan hij zich kan veroorloven of het Vaticaan broodnodige expertise te ontzeggen, zou wel eens moeilijker klaar te spelen kunnen zijn. (Vertaling Peter Doorakkers)

John L. Allen jr. is hoofdredacteur van de katholieke nieuwssite cruxnow.com, waar deze analyse eerder verscheen.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.