Het is niet slechts een van de vele afspraken op de rechtbankkalender. Nee, het proces dat vandaag in het Vaticaanse tribunaal geopend wordt, vormt een belangrijke stap in de door paus Franciscus zo gewenste hervorming van de Romeinse curie.

Het gaat om het proces over de vermeende fraude bij de aankoop van onroerend goed in het centrum van Londen. Een van de centrale figuren in deze vastgoeddeal is kardinaal Angelo Becciu, destijds de derde man van het Vaticaanse Staatssecretariaat en dus een hooggeplaatst figuur.

Bedrog

De rechtbank onder leiding van Giuseppe Pignatone, voormalig openbaar aanklager in onder meer Palermo en Rome, zal moeten vaststellen wie er bedrogen heeft en wie er bedrogen is. Waar het een begint en het ander eindigt, is momenteel niet duidelijk.

Het is te verwachten dat de beschuldigden, in de eerste plaats Becciu zelf, zullen proberen aan te tonen dat elke keuze van hun zijde van bovenaf werd gesteund. Een ding is zeker: dit proces zal het Vaticaan ten diepste veranderen. Sterker nog, dat heeft het al gedaan, en wel om vier redenen.

Regelgeving aangepast

Ten eerste heeft paus Franciscus de Vaticaanse regelgeving aangepast om ervoor te zorgen dat een kardinaal ook berecht kan worden door de strafrechter van de pauselijke staat. Eerder kon dat alleen gebeuren door iemand die hiërarchisch gezien op gelijke voet stond.

Ten tweede besloot de paus al voor de start van het proces om de fondsen die eerder beheerd werden door het Staatssecretariaat onder te brengen bij de APSA, de instelling die de investeringen en het onroerend goed van het Vaticaan beheert.

Een teken dat de paus, ongeacht de gerechtelijke uitspraak, al geconcludeerd heeft dat het Staatssecretariaat zich onbekwaam heeft getoond in het beheren van het geld van de gelovigen, en dat het nodig was om de investeringen toe te vertrouwen aan een instelling die ethisch en bestuurlijk gezien strikter is.

Vriendjespolitiek

Ten derde heeft Franciscus met nieuwe wetgeving al korte metten gemaakt met de vriendjespolitiek die de voedingsbodem is van elke vorm van corruptie. Daardoor wordt het hoogst onwaarschijnlijk dat dit soort schandalen uit het verleden zich in de toekomst zal herhalen.

Tot slot, zo onderstreepte Franciscus zelf al, “is het de eerste keer dat men in het Vaticaan van binnenuit de boel schoonveegt en niet van buitenaf”. In het verleden waren het altijd magistraten uit Italië en ook andere landen die onderzoek deden naar de ondoorzichtige financiële zaken van de pauselijke staat.

Hervorming

Zij richtten zich in het bijzonder op de ‘Vaticaanse bank’ IOR, waar verzoeken om meer informatie niet zelden genegeerd werden. Deze keer was het nota bene de top van de IOR die een onderzoek op gang bracht toen die een verdachte financiële aanvraag van het Staatssecretariaat voorbij zag komen.

Wat volgde, was een onderzoek dat meer dan twee jaar duurde, waarbij vele koppen zijn gerold en talloze problemen en conflicten naar voren zijn gekomen, en dat zal nog maanden zo doorgaan. Het is allemaal teken van een hervorming die reële belangen raakt en het Vaticaan ten diepste zal veranderen. Sterker nog, dat heeft ze dus al gedaan. (Vertaling Susanne Kurstjens)