Bisschop Patrick Hoogmartens van Hasselt gaat niet naar de publieke vieringen tijdens het pausbezoek vanwege een misser die hij tegenover een misbruikslachtoffer begaan heeft. Zijn actie roept de vraag op in hoeverre de Vlaamse bisschoppen überhaupt nog hun werk kunnen doen.

Bij de publieke vieringen tijdens het bezoek van paus Franciscus aan België dit weekend zal Belgisch-Limburg ondervertegenwoordigd zijn. Bisschop Patrick Hoogmartens van Hasselt heeft namelijk laten weten dat hij de vieringen over zal slaan.

Hij heeft dat besluit genomen nadat een passage uit een condoleancebrief die hij schreef aan de familie van een onlangs overleden priester, die openbaar werd gemaakt op Otheo, de website van de Belgische bisschoppenconferentie. De bewuste priester zou zich in de jaren zeventig aan misbruik schuldig hebben gemaakt.

‘Niet attent genoeg’

“Naar aanleiding van het overlijden van een priester werd een passage uit mijn condoleancebrief aan de familie, waarin ik waardering toonde voor de overledene, via onze website ruimer verspreid. Ik begrijp dat ik niet attent genoeg ben geweest, waardoor we een slachtoffer van misbruik hebben gekwetst”, schrijft Hoogmartens in een verklaring.

“Dit spijt me zeer. Ik heb mijn verontschuldigingen aangeboden aan het slachtoffer en aan Rik Devillé, die mij daartoe het telefoonnummer van het slachtoffer gaf.” Hij eindigt zijn brief als volgt: “Het bisdom Hasselt haalde het condoleancebericht van de website omdat we beseffen dat dit bericht bij het slachtoffer pijn berokkent. Uit respect voor het slachtoffer besluit ik om niet publiek deel te nemen aan de vieringen van het pausbezoek.”

Sinds misbruik in de Kerk in Vlaanderen weer een prominent thema is, hebben de bisschoppen zich meer dan eens moeten verontschuldigen voor uitglijders; zo moest aartsbisschop Luc Terlinden in mei zijn excuses aanbieden omdat er misbruikplegers op de kieslijst van de priesterraad van het aartsbisdom Mechelen-Brussel bleken te staan.

Zelfkastijding

De straf die bisschop Hoogmartens zichzelf oplegt, grenst echter aan zelfkastijding. Omdat een vermoedelijk persoonlijk bedoelde brief aan nabestaanden openbaar is gemaakt, moet hij een van de belangrijkste kerkelijke happenings van deze tijd aan zich voorbij laten gaan.

Sinds de misbruikdocumentaire Godvergeten zijn de Vlaamse bisschoppen voortdurend kop van jut. Hoezeer ze ook uitdragen dat ze misbruik willen bestrijden – bijvoorbeeld door het Vaticaan te vragen om de van misbruik beschuldigde bisschop Roger Vangheluwe terug te brengen tot de lekenstaat of plannen voor een centrum voor misbruikslachtoffers te presenteren, het oordeel van de publieke opinie komt altijd neer op: te weinig, te laat, niet goed genoeg.

Devillé als machtsinstantie

De Vlaamse bisschoppen staan voortdurend schaak: ze kunnen geen stap zetten zonder een stortvloed aan kritiek te incasseren. Het schaakstuk dat hen misschien nog wel het meest in het nauw drijft, heet Rik Devillé. Deze priester en activist staat bekend als een onvermoeibaar pleitbezorger van slachtoffers van seksueel misbruik, maar zijn positie begint opmerkelijke vormen aan te nemen.

Het feit dat bisschop Hoogmartens naar eigen zeggen zijn excuses aan Devillé heeft aangeboden, is daar een teken van. Dat hij aan het slachtoffer van de overleden priester zijn excuses heeft gemaakt is te begrijpen, maar door de verontschuldigingen aan Devillés adres lijkt het wel alsof deze priester een machtsinstantie op zich is geworden, die zoveel invloed kan uitoefenen op de bisschoppen dat ze zelfs bij hem op het matje moeten komen.

Bewegingsruimte

Zal er voor de Vlaamse bisschoppen ooit weer meer bewegingsruimte zijn? Deels hebben ze dat zelf in de hand, door de juiste keuzes te maken voor de aanpak en afhandeling van seksueel misbruik.

Maar daarvoor is ook welwillendheid nodig van de kant van de samenleving. Aan de grote hoeveelheid aandacht voor het thema misbruik rond het pausbezoek is te zien dat het nog wel een tijd zal duren voordat bisschoppen in Vlaanderen weer meer mogen dan alleen maar door het stof gaan.