<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Analyse

Hoe de paus (wel/niet) verkeerd geciteerd, vertaald en begrepen werd

Peter Doorakkers 23 oktober 2020
image
Foto: CNS Photo - Paul Haring

De berichtenstroom over wat paus Franciscus al dan niet zei over geregistreerde partnerschappen voor homoseksuelen, houdt aan. Duidelijker wordt het er niet per se op.

“Dit is een zich ontwikkelend verhaal. Kom terug voor updates”, vermeldt het Amerikaanse America Magazine boven een uitgebreid artikel over alle gedoe rond uitspraken van paus Franciscus. De constatering mag een flink understatement genoemd worden.

Claim ontkracht

De paus zou zich in de nieuwe documentaire Francesco van Evgeny Afineevsky hebben uitgesproken voor het geregistreerd partnerschap en voor gezinsvorming door homoseksuelen, nieuws dat uiteraard pijlsnel de wereld overging in zowel seculiere als christelijke media.

Die laatste claim werd echter al snel en overtuigend ontkracht: met ‘recht op familie’ doelt de paus er duidelijk op dat homoseksuelen niet uit hun families gestoten mogen worden.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Rond die eerste claim ligt het echter bepaald anders, en de meningen hierover zijn talrijk en zeer uiteenlopend. Een reactie van het Vaticaan is er tot op heden niet, ondanks vragen van verschillende media.

Wat wel helder is

Een aantal dingen is overigens wel helder. Franciscus pleitte zeker niet voor aanpassing van de kerkelijke leer op het vlak van huwelijk en seksuele moraal; zaken waar hij zich in het verleden heel duidelijk over heeft uitgelaten. Ook pleitte hij niet voor openstelling van het burgerlijk huwelijk voor stellen van gelijk geslacht.

Wat zijn nu de voornaamste punten waarover wél discussie is?

1. De gebruikte term: werd de paus verkeerd vertaald?

De paus spreekt in het Spaans en zegt dat er una ley de convivencia civil nodig is, ‘een wet van burgerlijk samenleven’. “Ik heb me daar hard voor gemaakt”, zegt hij in een klaarblijkelijke verwijzing naar eerdere uitspraken in zijn tijd als aartsbisschop van Buenos Aires.

De term betekent volgens een aantal waarnemers en kenners van het Spaans echter niet civil union (‘geregistreerd partnerschap’), zoals in de ondertiteling van de documentaire beweerd wordt en door veel media is overgenomen. Het zou slechts gaan om een verwijzing naar een zekere vorm van juridische bescherming, om gevallen van ongerechtvaardigde discriminatie te voorkomen.

In Buenos Aires bijvoorbeeld verzette de paus zich fel tegen invoering van het homohuwelijk, maar vond hij wel dat bepaalde rechten van homostellen gegarandeerd moesten worden; bijvoorbeeld het recht om degene te zijn die beslissingen rond het levenseinde van de partner kan nemen. (Overigens is ook hier niet helemaal helder welke term hij gebruikte.)

https://www.kn.nl/abonnementen/

De verwarring de wereld niet uit

Toch was met deze uitleg de verwarring niet uit de wereld. Een drietal andere waarnemers – allen Argentijns – wees er namelijk op dat in het thuisland van de paus de termen unión civil en convivencia civil vaak door elkaar gebruikt worden.

Volgens America Magazine sprak Franciscus sinds hij paus werd in twee interviews over civil unions. Onduidelijk is welke term hij daar in het Spaans of Italiaans gebruikte, en het Vaticaan zei na het eerste interview in een verklaring dat de paus geen steun wilde uitspreken voor het geregistreerd partnerschap.

Toch blijven verschillende media ervan uitgaan dat de paus helemaal niet vertaald werd, maar wel degelijk voor een soort geregistreerd partnerschap pleitte. Het betreft overigens, om verschillende redenen, media uit het hele katholieke spectrum, van meer liberaal tot behoudend en pauskritisch.

2. De uiteindelijke uitspraak: werd de paus gecensureerd?

Onduidelijk is of de paus zijn veel bediscussieerde uitspraken deed tegen regisseur Afineevsky zelf, zoals deze beweert. Volgens pausvertrouweling Antonio Spadaro stamt het fragment uit een tv-interview dat Franciscus vorig jaar gaf aan de Mexicaanse journaliste Valentina Alazraki – die op haar beurt zegt zich de gewraakte uitspraken niet te kunnen herinneren. (UPDATE: De Mexicaanse tv-zender Televisa bevestigt inmiddels dat dit fragment inderdaad uit het ruwe materiaal van genoemd interview stamt, meldt Crux op gezag van persbureau AP – red.)

https://www.kn.nl/abonnementen/

De officiële, gepubliceerde versie van dat interview bevatte  de gewraakte uitspraak over de convivencia civil ook helemaal niet. Wel die over het ‘recht op familie’, maar dan met een toevoeging die in Francesco ontbreekt, waarin de paus zegt dat dat “geen goedkeuring van homoseksuele daden inhoudt, niet in het minst”.

Dat is volgens CNA niet het enige dat veranderd werd. De hele zin over het ‘recht op familie’ is samengesteld uit een langere passage, zonder dat dat overigens de betekenis van deze zin geweld aandoet.

3. De interpretatie: werd de paus verkeerd begrepen?

Wat de paus exact bedoelde met una ley de convivencia civil? Alle interpretaties ten spijt, kent alleen hijzelf voorlopig het definitieve antwoord op die vraag.

Interessant is in dit licht de kijk van de Haarlemse bisschop Jan Hendriks. Op zijn blog arsacal.nl gaat hij niet zozeer in op de vraag naar de juiste vertaling (hij gaat uit van ‘burgerlijk samenleven’), maar wijst op de geest van Franciscus’ woorden.

Die gaan “niet over de morele beoordeling van verbintenissen van homoseksuele personen en al helemaal niet over de visie van de Kerk op de beleving van seksualiteit”.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Niet tegen leer van de Kerk

Hoewel hij daarmee verder lijkt te gaan dan de Congregatie voor de Geloofsleer eerder deed, gaat Franciscus niet in tegen de leer van de Kerk, stelt de bisschop.

“Zoals gezegd: dit gaat niet over de morele beoordeling van homoseksuele verbintenissen. Het gaat eerder om de vraag: wanneer is er sprake van de ‘onrechtmatige discriminatie’ van homoseksuele personen, die de Catechismus van de Katholieke Kerk veroordeelt in n. 2358?”

‘Voorkomen discriminatie’

Ook gaat het “om de vraag of de burgerlijke overheid een vorm van erkenning van deze verbintenissen moet geven zodat de personen die in deze verbintenissen zijn dezelfde rechtsbescherming genieten als andere burgers”.

“Of, preciezer gezegd: de paus spreekt zich niet helemaal duidelijk uit, hij lijkt daarop te doelen, maar met of zonder erkenning van verbintenissen, duidelijk is dat de kern voor hem is het voorkomen van discriminatie.”

Bronnen: America, Catholic News Agency, arsacal.nl

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.