Paus Franciscus zit momenteel in het vliegtuig naar huis na zijn bezoek aan Indonesië, Papoea-Nieuw-Guinea, Oost-Timor en Singapore. Deze reis was niet alleen een bemoedigend bezoek aan katholieken in het Oosten, maar ook bevorderlijk voor onderwerpen die de paus aan het hart gaan.
Deels was dit een pausbezoek volgens het boekje: de mensenmassa’s waren uitbundig, de paus inspirerend, de autoriteiten van de gastlanden vol waardering. Nummer 45 op het lijstje van Franciscus’ buitenlandse reizen is daarmee succesvol maar niet opmerkelijk.
Tegelijkertijd is deze reis door vier landen memorabel: nooit eerder was paus Franciscus zo ver van huis te vinden – en nooit eerder verbleef hij zo lang buiten het Vaticaan. Gezien het feit dat hij al 87 jaar is en de laatste jaren regelmatig reizen heeft moeten annuleren vanwege gezondheidsproblemen, is het überhaupt bijzonder dat de paus deze zware reis heeft kunnen voltooien.
Hoewel ze niet altijd even prominent in de kijker stonden, stonden drie thema’s van formaat tijdens deze pausreis centraal: de relatie tussen het christendom en de islam, de aanpak van misbruik en de verhoudingen tussen het Vaticaan en China. Daarmee was deze reis niet alleen een bezoek van de leider van de Kerk aan een regio waar het katholicisme weinig invloed heeft, maar ook een reis die duidelijke gevolgen kan hebben.
Van Marokko tot Turkije en van Irak tot de Verenigde Arabische Emiraten: paus Franciscus heeft al heel wat bezoeken aan overwegend islamitische landen gebracht. Met zijn komst naar Indonesië heeft hij ook het land waar in absolute cijfers de meeste moslims wonen bezocht. Met onder meer een bezoek aan een moskee en ontmoetingen met hooggeplaatste islamitische geestelijken stond de interreligieuze dialoog hier duidelijk op de agenda.
De grootimam van de belangrijkste staatsmoskee van Jakarta begroette hem met een kus op het voorhoofd en voerde hem naar de ‘tunnel van vriendschap’ die de moskee en de katholieke kathedraal verbindt. Het ontlokte de paus de opmerking dat de interreligieuze broederschap ook vaak groeit “onder de grond”, dus in de luwte, ver van mediaheisa.
Een ander veelzeggend detail: toen de drukbezochte Mis met de paus werd uitgezonden op de Indonesische televisie, werd die niet zoals gebruikelijk onderbroken door de islamitische gebedsoproep; die oproep verscheen alleen discreet als tekstoproep onderin het beeld.
In het dan weer superkatholieke Oost-Timor – zeker 96 procent van de Oost-Timorezen is katholiek – stond een minder bemoedigend thema centraal: misbruik. Het land worstelt ermee: bisschop Carlos Ximenes Belo, een ware volksheld, werd in 2022 beschuldigd van het misbruik van tientallen jongens, en hij is lang niet de enige.
Vermoedelijk wilde de paus niet dat misbruikproblematiek zijn bezoek zou overschaduwen; daarom bleef het onderwerp vooral in de marges van de gesprekken. Wel maande hij in een toespraak geestelijken om nooit misbruik te maken van het aanzien dat zij in de maatschappij genieten. Ook riep hij de autoriteiten van het land op om “elke vorm van misbruik te voorkomen en een gezonde en vreedzame jeugd voor alle jonge mensen te garanderen”.
Franciscus’ laatste stop in het multi-etnische en multireligieuze Singapore was natuurlijk ook een pastoraal bezoek, maar wel een met stevige politieke ondertonen. Paus Franciscus heeft in het land geen stap heeft gezet of woord heeft gezegd zonder daarbij aan China te denken. Dat land is namelijk cultureel nauw verwant aan Singapore, waar het merendeel van de bevolking uit Chinese immigranten bestaat.
De aanwezigheid van kardinaal Stephen Chow Sau-yan van Hongkong en ongeveer 150 migranten uit China bij de pausmis in het Nationaal Stadion van Singapore was daarvoor tekenend. Ook stond de paus tijdens de Mis stil bij de zestiende-eeuwse jezuïet Franciscus Xaverius, die in 1552 enkele dagen in Singapore doorbracht op weg naar China.
De relatie met China is een van de grote thema’s van Franciscus’ pontificaat: zijn streven is het smeden van een band tussen het Vaticaan en China, om zo de verhoudingen tussen de communistische overheid en de katholieke bevolking – die niet vrij is om haar geloof ongemoeid te beleven – te verbeteren. Zoals de paus eerder zijn bezoek aan Mongolië aangreep om een voorzichtige handreiking aan China te doen, hintte hij in Singapore nog maar eens voorzichtig dat de deur wat hem betreft openstaat.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
