De spanningen lopen op in de VS terwijl de laatste stemmen geteld worden. Nog los van de uitslag maken velen zich zorgen over de toekomst van het land. Een ding is alvast duidelijk: Biden heeft het belang van het midden onderschat.

Volgens de eerste exitpoll van nieuwszender NBC gaat ‘de katholieke stem’ – goed voor een kwart van het Amerikaanse electoraat – nipt naar Joe Biden, met 51 %. Trump kreeg 47 % van de totale katholieke stemmen. De voorkeur voor Biden tekent zich vooral af onder niet-blanke katholieken; onder blanke katholieken was het juist Trump die een meerderheid van 56 % achter zich wist te scharen.

Scherpe verdeeldheid

Deze eerste voorzichtige cijfers zijn in lijn met eerdere prognoses. Toch valt op dat ook onder katholieken Trump en Biden veel dichter bij elkaar zijn gekomen dan verwacht. Waarmee het beeld van een scherp verdeeld land – en een scherp verdeelde katholieke gemeenschap – alleen maar verder bevestigd wordt.

Voor het katholieke persbureau CNA reden om zich – reeds voor de uitslag definitief is – af te vragen: waar bleef die ‘blauwe golf’ van Biden-stemmers die door de opiniepeilers voorspeld was?

Middenfiguur

In de voorverkiezingen werd de katholieke Biden nadrukkelijk geprofileerd als de ‘gematigde’ kandidaat; hij zou als middenfiguur de linkerflank van zijn Democratische Partij wat kunnen temperen, al te ingrijpende maatregelen rond hete hangijzers als abortus en genderpolitiek kunnen voorkomen. Daarmee had hij een aantrekkelijke kandidaat kunnen zijn voor de grote groep gematigde conservatieven, onder wie vele katholieken, die niets moeten weten van de progressieve agenda van links Amerika, maar toch ook allerminst gecharmeerd zijn van Trump.

Met de nek-aan-nek-eindsprint die nu gaande is, kunnen we alvast wel concluderen: het is Biden onvoldoende gelukt om die middengroep aan zich te binden. “Het lijkt erop dat veel kiezers in belangrijke staten hem eerder zien als een gevangene van de agenda van zijn partij, dan als een aanvoerder ervan”, zo concludeert CNA-commentator Ed Condon in een eerste analyse na de verkiezingen.

Naar links opgeschoven

“In plaats van zijn partij dichter bij de plek te slepen waar de meeste kiezers daadwerkelijk staan op het thema van abortus, schoof Biden tijdens de Democratische voorverkiezing op naar links en bleef daar.” Ook Bidens steun aan een wet die katholieke scholen zou dwingen om onder het mom van ‘gender equality’ jongens toe te laten in de meisjestoiletten en -kleedkamers, schoot bij veel gematigde katholieke kiezers in het verkeerde keelgat, zo merkt Condon op.

Het resultaat is dat de voorspelde ‘landslide victory’ van Biden uitblijft. Ook als hij toch wint, kan Amerika zich opmaken voor een lange nasleep met rechtszaken, maatschappelijke onrust en een breed betwiste verkiezingsuitslag.

Lichtpuntje

Als hoofdschuldige voor de veelbesproken polarisatie in de VS wordt vaak Trump aangewezen – en niet geheel ten onrechte natuurlijk – maar deze verkiezingen maken duidelijk dat ook Biden zelf niet vrijuit gaat. Hij heeft de kans gehad om het brede midden te verenigen, en die kans heeft hij niet gegrepen. In plaats daarvan heeft hij zich laten meeslepen in de agressieve dialectiek van zijn opponent en de radicalere stemmen in zijn eigen partij, met alle gevolgen van dien.

Wat hier uit volgt – en dat is toch een lichtpuntje – is de conclusie dat dat brede midden in de VS wel degelijk bestaat en een macht is om rekening mee te houden.

‘Polarisatie wordt overdreven’

Dat werd ook opgemerkt door jezuïet David McCallum tijdens een virtuele paneldiscussie van een jezuïetencollege in Syracuse, New York gisteren. Volgens hem wordt de verdeeldheid in de VS door media schromelijk overdreven.

“We zijn door de media afgeschilderd als gepolariseerd, maar ik geloof niet dat we zo verdeeld zijn als we misschien denken dat we zijn”, aldus McCallum. Volgens de jezuïetenpater heeft het land weldegelijk de veerkracht en de redelijkheid om de ideologische verschillen te overbruggen. Maar dat vergt wel, zo erkende hij ook, een lang proces van genezing en van wat in jezuïetenjargon ‘onderscheiding’ heet.

Kracht van het midden

Biden heeft de kracht van dat redelijke midden onvoldoende erkend. En of hij nou wint of verliest, hij mag daardoor straks nog een tijdje op de blaren zitten.