<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Analyse

Klucht in de Vaticaanse rechtbank toont noodzaak van een echte scheiding van machten

John L. Allen Jr. - Crux 17 januari 2023
image
Genoveffa Ciferri, op de voorgrond, getuigt voor de Vaticaanse rechtbank op vrijdag 13 januari 2023. Foto: CNS - Vatican Media

De langlopende rechtszaak rondom financiële schandalen in het Vaticaan werd afgelopen vrijdag ontluisterd door een melodramatisch welles-nietesspel tussen twee getuigen. Als er één serieuze les uit het debacle te trekken is, is het wel dat de formele positie van de paus als hoogste magistraat aan herziening toe is.

Marx zei ooit dat de geschiedenis zich herhaalt, eerst als tragedie en dan als klucht. Het Vaticaan leek vrijdag een klassieke schijnvertoning te leveren met de terugkeer van Francesca Immacolata Chaouqui. Deze femme fatale in het hart van het Vatileaks 2.0-schandaal aan het begin van Franciscus’ pausdom, werd nu opgevoerd als getuige in het “proces van de eeuw” rondom het Vaticaanse vastgoedschandaal.

Anonieme adviseur van de kroongetuige

Chaouqui, een voormalige pr-medewerker van Ernst & Young, werd in 2014 benoemd in een commissie die de nieuw gekozen paus Franciscus adviseerde over financiële hervormingen. Vervolgens werd zij zelf door een Vaticaanse rechtbank veroordeeld voor het lekken van vertrouwelijke documenten naar journalisten. Destijds leek de uitkomst het einde te betekenen van haar korte carrière als Vaticaanse persoonlijkheid.

image
Francesca Chaouqui met haar kinderen tijdens een algemene audiëntie van paus Franciscus in augustus 2022.

Maar afgelopen najaar, tijdens het lopende proces tegen tien verdachten van financiële malversaties, onder wie de Italiaanse kardinaal Angelo Becciu, kwam aan het licht dat Chaouqui een incognito rol had gespeeld bij het adviseren van de kroongetuige, de Italiaanse monseigneur Alberto Perlasca, over hoe hij zijn getuigenis moest vormgeven. Na die onthulling werd ook zij opgeroepen om te getuigen, en vrijdag was haar eerste beurt in de getuigenbank. (Ze komt 16 februari terug.)

Twee vrouwen

Om de onsterfelijke film Princess Bride te parafraseren: er is te veel om uit te leggen, dus ik zal proberen het samen te vatten.

https://www.us12.list-manage.com/subscribe/post?u=d22144bf286104d517b638301&id=b3f10e4ed1

Om te beginnen waren er eigenlijk twee vrouwen die Perlasca hielpen bij het opstellen van zijn memorandum voor Vaticaanse onderzoekers. De ene was Chaouqui, de andere Genoveffa Ciferri, een lid van de franciscaanse lekenorde die ooit werkte als analist voor de Italiaanse veiligheidsdienst en die een langdurige persoonlijke vriendin van Perlasca is.

Tegenstrijdigheden

Beide vrouwen getuigden vrijdag en spraken elkaar tegen op vrijwel elk denkbaar punt. Van hoe zij communiceerden – of het nu via sms of telefoongesprekken was – tot wie voorstelde om Perlasca in het ongewisse te laten over de betrokkenheid van Chaouqui (Ciferri zei dat ze het Perlasca niet wilde vertellen omdat ze hoorde dat Chaouqui “is als houtskool – wie het aanraakt wordt vuil.”)

“Uiteindelijk leken Ciferri en Chaouqui elkaar op te heffen, waardoor het getuigenis van kroongetuige Perlasca misschien in twijfel wordt getrokken”

Ciferri getuigde ook dat Chaouqui haar vertelde dat ze haar suggesties voor Perlasca coördineerde met de aanklagers in de zaak en de gendarmes van het Vaticaan, terwijl Chaouqui ontkende dat ooit gezegd te hebben en volhield dat haar enige gesprekspartner paus Franciscus zelf was.

(Bij wijze van achtergrond, Chaouqui heeft beweerd dat Franciscus weer met haar begon te praten rond de tijd dat hij Becciu verwijderde als sostituto, de nummer twee in het Vaticaanse staatssecretariaat, in 2018, en dat zij hem regelmatig op de hoogte heeft gehouden).

Poging tot vergiftiging?

Misschien wel het meest melodramatische moment kwam tijdens Ciferri’s getuigenis, toen ze beweerde dat ze op een gegeven moment in 2018 vreesde dat Becciu Perlasca wilde laten vermoorden, nadat Perlasca barbituraten toegediend kreeg “die hem dagenlang als een zombie achterlieten”.

Volgens een artikel van Vatican News, het staatspersbureau van het Vaticaan, is het feitelijk zo dat een arts van de Vaticaanse gezondheidsdienst Perlasca een paar druppels valium voorschreef na een “hysterische crisis”.

Verklaring van Becciu

Uiteindelijk leken Ciferri en Chaouqui elkaar op te heffen, waardoor het moeilijk is om te weten wie werkelijk Perlasca’s getuigenis heeft gevormd en waarom – waardoor de bewijskracht ervan misschien in twijfel wordt getrokken.

image
Kardinaal Angelo Becciu (midden) tijdens een Mis in de Sint-Pieter in augustus 2022. Foto: CNS - Paul Haring

Vervolgens kopte Becciu de gemakkelijke voorzet in, door erop aan te dringen voor de rechtbank een verklaring voor te lezen als antwoord op Chaouqui’s getuigenis.

Scepsis

Daarin uitte Becciu openlijk zijn scepsis over de bewering van Chaouqui dat zij vrije toegang tot paus Franciscus heeft. Becciu zei dat hij zelfs als sostituto ofwel stafchef van de paus nooit dat soort toegang had.

Hij ontkende verder degene te zijn die opdracht gaf tot Chaouqui’s arrestatie tijdens het Vatileaks-proces, en ontkende ook dat hij degene was die een pauselijk pardon blokkeerde na haar veroordeling. In plaats daarvan zei Becciu dat hij destijds met het gratieverzoek naar de paus ging, die antwoordde dat hij Chaouqui’s naam niet meer wilde horen en ook bevestigde dat haar pasje om binnen het Vaticaan te komen en te gaan moest worden geblokkeerd.

Inmenging

Ten slotte verwees Becciu naar een voorval in augustus 2022 toen Chaouqui werd gezien terwijl ze paus Franciscus begroette aan het einde van een algemene audiëntie.

“Het Vaticaanse rechtssysteem ligt onder een vergrootglas, en elke vermeende inmenging van de paus zorgt voor juridische hoofdbrekens”

Becciu citeerde een klachtenbrief die hij toen aan de paus schreef: “Door haar te ontvangen heeft u zich solidair met haar getoond en indirect haar beschuldigende stellingen tegen mij gesteund”, schreef hij. “In procedureel opzicht zal uw handeling niet gezien worden als afkomstig van de paus maar van de eerste magistraat van het rechtssysteem van het Vaticaan, en dus als een inmenging in het proces.”

Becciu zei dat hij vervolgens een excuusbrief kreeg van de paus, die zei dat hij Chaouqui’s geschiedenis bijna was vergeten en geen idee had dat zij betrokken was bij het proces – rechtstreeks in tegenspraak met haar beweringen over regelmatige communicatie.

Scheiding van machten

Als er al een niet-kluchtige reflectie op dit alles is, dan is het misschien hoe het spektakel van vrijdag laat zien hoe wenselijk een echte scheiding van machten in het Vaticaanse rechtssysteem is.

image
Paus Franciscus luistert naar een toespraak van de toenmalige openbaar aanklager van de staatsrechtbank van Vaticaanstad, tijdens de opening van het 91e gerechtelijke jaar van de rechtbank op 15 februari 2020. Foto: CNS - Vatican Media

De paus is nu de hoogste uitvoerende en rechterlijke macht. In het verleden leek dat nooit een probleem, omdat de Vaticaanse rechtbank een slaperige operatie was die zich vooral bezighield met zakkenrollerijzaken op het Sint-Pietersplein. Franciscus, dat moet hem nagegeven worden, lijkt te willen dat het systeem meer doet en zelfs de hoogste functionarissen ter verantwoording roept als ze de wet overtreden.

Pauselijke duim omhoog

Als gevolg daarvan ligt het systeem onder een vergrootglas, en elke vermeende inmenging van de paus zorgt voor juridische hoofdbrekens in termen van een eerlijk proces. Natuurlijk kan een paus niet stoppen met regeren omdat er een proces loopt, en het is waarschijnlijk onvermijdelijk dat een deel van wat hij doet als inmenging kan worden gezien.

“Een hervorming zou de interne praktijk van het Vaticaan in overeenstemming brengen met de katholieke sociale leer over de legitieme autonomie van de rechterlijke macht”

Zo benoemde Franciscus in september Alessandro Didi, een van de aanklagers in de huidige zaak, tot de nieuwe openbaar aanklager van het Vaticaan. Hoezeer het Vaticaan dat ook presenteert als een routinematige personeelswijziging, als het midden in een zo beladen proces komt, kan het niet anders dan een pauselijke duim omhoog voor de aanklager lijken.

Eigen jurisdictie

De enige manier om te voorkomen dat de indruk wordt gewekt dat er sprake is van een machtsstrijd, is dat de civiele rechterlijke macht van het Vaticaan werkelijk onafhankelijk is. De paus zou nog steeds de rechters kunnen benoemen, maar daarna zou de rechtbank zelf de hoogste gerechtelijke autoriteit van het Vaticaan zijn, met inbegrip van de bevoegdheid om pontificale handelingen te herzien (en, indien gerechtvaardigd, te annuleren) wegens niet-naleving van de wet.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Uiteraard zou die bevoegdheid beperkt blijven tot civiele zaken als financiën en personeel. De rechtbank zou geen jurisdictie hebben over geloof en moraal, die de uitsluitende bevoegdheid van de paus zouden blijven.

Met een dergelijke hervorming zou het niet meer uitmaken of de paus een praatje maakt met iemand die betrokken is bij een proces, of dat hij een personeelswijziging doorvoert, omdat hij niet degene is die de rechterlijke macht heeft en er dus geen problemen zouden zijn met een eerlijk proces.

Chronische klacht

Op zichzelf zou zo’n hervorming niet veel helpen om uit te zoeken wie er liegt in het huidige Vaticaanse proces, of waar de schuld voor het fiasco in Londen werkelijk ligt.

Het zou echter tenminste één chronische klacht over de integriteit van het proces wegnemen – en daarmee ook de interne praktijk van het Vaticaan in overeenstemming brengen met de katholieke sociale leer over de legitieme autonomie van de rechterlijke macht overal elders.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.