Lang leek het erop dat paus Franciscus en de Russisch-orthodoxe patriarch Kirill van Moskou elkaar dit jaar zouden ontmoeten. Dat gaat voorlopig echter niet gebeuren, blijkt uit uitspraken van de paus zelf. Ook zal hij de Oekraïense hoofdstad Kiev niet bezoeken zolang de oorlog woedt.

Franciscus zei dit in een interview dat de Argentijns krant La Nación eind vorige week publiceerde.

‘Verwarring’

Na hun eerste, historische ontmoeting in Cuba in 2016, heeft de paus steeds aangegeven open te staan voor een nieuwe ontmoeting. Daarnaar gevraagd, zei hij in La Nación: “Het spijt me dat het Vaticaan een tweede ontmoeting met patriarch Kirill heeft moeten opschorten. We hadden die voor juni in Jeruzalem gepland.”

Volgens de paus had de Vaticaanse diplomatieke dienst aangegeven dat een ontmoeting “op dit moment tot veel verwarring zou kunnen leiden”.

Mogelijke redenen

In een analyse schrijft vaticanist John Allen van Crux dat dreigende verwarring onmogelijk de enige reden kan zijn voor het afblazen van het bezoek: paus Franciscus heeft tot nu toe immers steeds laten zien dat eventuele verwarring voor hem geen reden is om niet te doen wat hij goed acht.

Een van de andere mogelijke redenen kan zijn dat hij de Oekraïense katholieken niet nogmaals boos wil maken, na de ophef rond een van de kruiswegstaties op Goede Vrijdag.

Ook kan het zijn, schrijft Allen, dat de paus vreest met een ontmoeting wind in de zeilen te geven van critici die willen dat hij Poetin met naam en toenaam veroordeelt. Dat laatste deed hij tot nog toe niet om een bemiddelende rol te kunnen blijven spelen.

In La Nación gaf de paus aan dat de Vaticaanse diplomaten zich zullen blijven inzetten voor een wapenstilstand in Oekraïne.

En zondag riep hij in zijn regina coeli-toespraak opnieuw op tot een paasbestand – de orthodoxen die de juliaanse kalender volgen, vierden dit weekend Pasen.

Boodschap aan Kirill

Je hoeft niet heel erg tussen de regels te lezen, om er een verkapte boodschap aan Kirill in te zien. De patriarch heeft de Russische inval in het buurland tot nog toe steeds gesteund.

“Mogen we”, zei Franciscus onder meer, “halthouden en gehoorzamen aan de woorden van de Verrezene, die op de Paasdag tegen zijn leerlingen zei: ‘Vrede zij met jullie.’”

Overigens was er dit weekend opnieuw contact tussen paus en patriarch, zij het dan indirect. Nadat de twee in maart videobelden, stuurde Franciscus Kirill een paasboodschap. Ook die bevatte een voor de goede verstaander glasheldere boodschap.

Zo schreef Franciscus: “Moge de Heilige Geest onze harten veranderen en ons tot ware vredemakers maken, in het bijzonder voor het door oorlog verscheurde Oekraïne, zodat de grote paasovergang van dood naar nieuw leven realiteit moge worden voor het Oekraïense volk, dat verlang naar een nieuwe zonsopgang die de duisternis van de oorlog zal beëindigen.”

Kiev-bezoek van de baan

Een bezoek aan Kiev echter, dat de paus begin deze maand nog zei te overwegen, is voorlopig ook van de baan. “Ik kan niets doen dat hogere doelen in gevaar brengt”, aldus Franciscus in La Nación. “Die zijn beëindiging van de oorlog, een wapenstilstand of, ten minste, een humanitaire corridor.”

“Wat zou het voor goed doen als de paus naar Kiev gaat, als de oorlog de volgende dag wordt voortgezet?”

Het zekere voor het onzekere

Een ontmoeting met de patriarch van Moskou was moeilijk voorstelbaar zonder ook een bezoek aan Oekraïne, juist om de diplomatieke balans te bewaren. Het omgekeerde geldt echter ook, als het Vaticaan zijn bemiddelende rol niet in gevaar wil brengen. Het lijkt erop dat de paus toch (en ietwat tegen zijn aard in) het zekere voor het onzekere neemt.