“Misschien moeten we concluderen dat de katholieke Kerk in Duitsland haar eigen weg moet gaan”, verklaarde de Duitse vrouwengroep Maria 2.0 dreigend na wéér een Vaticaans ‘nee’ tegen een synodaal stokpaardje. De tijd die de Duitse bisschoppen kochten met hun mantra ‘even aan Rome vragen’ lijkt daarmee op te raken.
“Laten we extreme posities vermijden”, zo zei bisschop Bertram Meier van Augsburg afgelopen zondag in het benedictijnenklooster van Ottobeuren, even ten westen van München. Dit klooster, waar nu nog 13 monniken leven, vierde z’n 1.050e (!) verjaardag, en dat was voor de bisschop aanleiding om deze eerbiedwaardige grijsaard tot “seismograaf van de huidige Kerk” te bestempelen.
De kracht van de oeroude benedictijner traditie is in de visie van Meier gelegen in een traag maar voortdurend hervormingsproces, een consequente herbezinning en herbronning zonder het echter steeds radicaal over een andere boeg te gooien.
“'Roma locuta, causa finita' is in de beleving van vele Duitsers al veranderd in 'Francofurta locuta, causa finita' – Frankfurt heeft gesproken, dus de zaak is gesloten”
Tweet dit! Daarmee bieden de monniken volgens Meier een uitstekend model voor de huidige Kerk in Duitsland, met z’n ongedurige vernieuwingsdrift: “Het kan noch om een restauratio (herstel) in het ‘oude jasje’ gaan, noch om een reformatio (herinrichting) die alle pijlers omverwerpt. Wat veeleer nodig is, is een renovatio (vernieuwing), een vernieuwing van de Kerk in de beste zin van het woord, die haar wortels en haar historische vorm respecteert.”
Een merkwaardig contrast: op diezelfde dag dat Meier zijn toespraak hield in Ottobeuren, was de progressieve vrouwengroep Maria 2.0 een slordige 600 kilometer verderop in Essen bijeen, om precies die extreme positie waartegen de bisschop waarschuwde van de daken te schreeuwen.
Terwijl het Duitse episcopaat in alle toonaarden probeert te ontkennen dat de Duitsers met hun progressieve standpunten van de Synodale Weg uit is op een breuk met Rome en de wereldkerk, zinspeelt Maria 2.0 openlijk op een schisma: “Misschien moeten we concluderen dat de katholieke Kerk in Duitsland haar eigen weg moet gaan.”
De steen des aanstoots was dat het Vaticaan vorige week weer een stokje had gestoken voor één van de resoluties van de Synodale Weg; namelijk de eis dat lekengelovigen ook moeten kunnen dopen en preken in liturgische vieringen. Als Rome steeds dwarsligt, zo verklaarde Maria 2.0, dan moeten de Duitsers misschien gewoon maar eens ophouden Rome om toestemming te vragen.
“De Duitse bisschoppen zitten, ondanks hun onderlinge verschillen, in hetzelfde lekkende schuitje”
Tweet dit! “We willen ons niet langer onderwerpen aan de richtlijnen van Rome, maar eisen een theologie die recht doet aan alle mensen: gelijke waardigheid, gelijke rechten.”
Met die opstelling komt niet alleen een formeel schisma naderbij, het verkleint ook de manoeuvreerruimte die de Duitse bisschoppen hebben. In hun ingewikkelde balanceeroefening tussen enerzijds de eisen van machtige groepen van progressieve lekengelovigen die snelle veranderingen eisen, en anderzijds hun wens om de eenheid met de wereldwijde Kerk te behouden, hadden ze steeds één troefkaart: ‘Even aan Rome vragen.’
Maar ‘Rome’ geeft niet alleen het ongewenste antwoord aan de Duitsers, ze geeft ook veel te snel antwoord voor de bisschoppen die er vermoedelijk tijd mee hoopten te kopen. Dat geldt zowel voor de meer conservatieve prelaten als Meier en Woelki, als de progressieve meerderheid die weliswaar sympathiseert met de posities van de Synodale Weg, maar er geen kerkscheuring om wil riskeren. De bisschoppen van Duitsland zitten dus, ondanks hun onderlinge verschillen, wat dat aangaat in hetzelfde lekkende schuitje.
Hoezeer het water hen aan de lippen staat, blijkt ook wel uit recente uitspraken van Benedikt Kranemann, theoloog uit Erfurt, tegen de nieuwssite katholisch.de. Hij pleit voor een snelle invoering van zegeningsceremonies voor paren van hetzelfde geslacht of hertrouwde paren. “Nadat deze kwestie op hoog niveau in de Synodale Weg heel lang en zeer intensief theologisch en praktisch is besproken, kunnen we nu met vertrouwen overgaan tot het officieel maken van deze ceremonies tot een liturgie van de Kerk.”
Niet wat hij bepleit baart opzien, dat is inmiddels een bekende riedel. Maar dat hij het bepleit met een beroep op het ‘intensieve theologische en praktische debat’ binnen de Synodale Weg, alsof dat het hoogste gezag is binnen de Kerk, is zorgwekkend.
De bekende gevleugelde frase Roma locuta, causa finita is in de beleving van deze liturgiegeleerde – en met hem vele andere Duitsers – al veranderd in: Francofurta locuta, causa finita – Frankfurt, vergaderplaats van de Synodale Weg, heeft gesproken, dus de zaak is gesloten. Wat de Duitse bisschoppen ook beweren, zo worden de geesten wel degelijk rijp gemaakt voor een nieuwe Duitse afsplitsing naar lutheraans model, met de Synode van Frankfurt als haar machtscentrum.
