Paus Franciscus publiceerde woensdag een brief over de liturgie. Die kreeg links en rechts wat kritiek, maar een welwillende lezer laat er vooral zichzelf door bevragen en uitdagen.
Ja, natuurlijk bevat paus Franciscus’ nieuwe brief Desiderio Desideravi wat draaien om katholieke oren links en rechts. Het kernachtigst misschien nog wel in deze paragraaf, die aanhangers van zowel doorgeschoten liturgisch traditionalisme als banale ‘knutselliturgietjes’ stevig op hun plek zet:
“De voortdurende herontdekking van de schoonheid van de liturgie is geen streven naar een rituele esthetiek die zich enkel verheugt in de zorg om de uiterlijke formaliteit van een ritus of zich tevreden stelt met een scrupuleus naleven van de rubrieken. Met deze uitspraak moet natuurlijk geenszins de tegenovergestelde houding goedgepraat worden, die eenvoud met nalatige banaliteit, wezenlijkheid met onwetende oppervlakkigheid, de concreetheid van de rituele handeling met een overdreven praktisch functionalisme verwisselt.”
En hij vervolgt: “Om het duidelijk zeggen: ieder aspect van het vieren moet verzorgd worden (ruimte, tijd, gebaren, woorden, omstandigheden, kleding, gezang, muziek,…) en iedere rubriek moet in acht genomen worden. Deze opmerkzaamheid zou voldoende moeten zijn om te vermijden dat de gemeenschap beroofd wordt van datgene wat haar toekomt, namelijk het paasmysterie, dat in de door de Kerk vastgelegde rituele vorm gevierd wordt. Maar zelfs wanneer de kwaliteit en de norm van de vierende handeling gegarandeerd is, is dat niet voldoende om onze volledige deelname te garanderen.”
De vermaning is echter niet de kern van deze brief, maar het voor de hand liggende uitvloeisel van wat Franciscus schrijft te beogen: de gewone katholiek stof tot nadenken en mediteren te geven “om de schoonheid en waarheid van het christelijk vieren” beter te leren kennen. Of anders gezegd, om een levende, actieve deelname aan de liturgie te bevorderen, in lijn met de liturgiehervorming van het Tweede Vaticaans Concilie.
De sacramenten zijn van levensbelang, schrijft de paus: daarin kan de mens gegarandeerd de levende God ontmoeten, met als hoogtepunt de daadwerkelijke ontmoeting met Hem in de Eucharistie: “Wij hebben geen vage herinnering aan het Laatste Avondmaal nodig: wij moeten bij dit Avondmaal aanwezig zijn, zijn stem horen, zijn Lichaam eten en zijn Bloed drinken: wij hebben Hem nodig.”
Wie er toch per se een vermaning in wil zien, vindt in deze brief voldoende citaten om bijvoorbeeld aanhangers van de recent verder ingeperkte tridentijnse liturgie, maar ook anderen, mee om de oren te slaan. Maar hoezeer dat ook een favoriete (online) hobby van katholieken is, het doet zowel de paus als het eigen innerlijk leven tekort.
Wie deze brief geestelijk vruchtbaar wil laten zijn, leest best eerst de overweging waarmee deze opent: geen ‘Gij zult…!’, maar een diepe meditatie op Jezus’ uitspraak “Vurig heb ik verlangd, eer Ik ga lijden, dit paasmaal met u te eten” (Lc. 22,15), gedaan aan het begin van het Laatste Avondmaal, wanneer Hij de Eucharistie instelt. Laat de vermaningen vervolgens vooral eerst de eigen liturgische voorkeuren, onverschilligheid, oppervlakkigheid of gebrek aan kennis bevragen: de paus geeft er talrijke goede aanzetten toe.
In die zin past deze brief perfect bij de oproep die hij dinsdag aan alle katholieken deed om de documenten van het Tweede Vaticaans Concilie te bestuderen. Niet voor niets citeert hij herhaaldelijk uit Sacrosanctum Concilium, het conciliedocument over de liturgie. Het grotere plaatje is helder: (her)ontdek de ware geest van dat Concilie: de geest van verkondiging van het Evangelie waar Franciscus al vanaf het allereerste begin van zijn pontificaat op hamert.
“Ik wil dat de schoonheid van het christelijke vieren en zijn noodzakelijke gevolgen voor het leven van de Kerk niet worden bedorven door een oppervlakkig en beperkt begrip van zijn waarde of, nog erger, door de uitbuiting ervan in dienst van een of andere ideologische visie, ongeacht de kleur ervan”, schrijft hij ergens. “De schoonheid roept zoals de waarheid steeds verwondering op, en als ze zich op het mysterie van God betrekt, leidt ze tot aanbidding.”
Liturgie zoals liturgie bedoeld is.
Lees paus Franciscus’ brief hier (Engels en Duits).
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.