Een einde aan kernwapens, het martelaarschap, en de evangelisatie: het waren de belangrijkste thema’s tijdens het pausbezoek aan Thailand en Japan, waarbij de paus opnieuw liet zien dat hij een ware wereldleider is.

“Nunca mas!”, nooit meer! Het is lastig het bezoek van paus Franciscus aan Thailand en Japan samen te vatten. Tal van onderwerpen en aspecten passeerden de revue tijdens deze vierde reis naar Azië, na Franciscus’ bezoek aan Zuid-Korea (2014), Sri Lanka en de Filipijnen (2015) en Myanmar en Bangladesh (2017).

Belangrijkste momenten

En toch vormden bovenstaande oproep die de paus op 24 november deed bij het vredesmonument in Hiroshima, samen met de boodschap over atoomwapens die hij een paar uur daarvoor had uitgesproken bij het Atomic Bomb Hypocenter Park in Nagasaki, een van de belangrijkste momenten van dit pausbezoek. Een reis waarbij paus Franciscus zich wederom een van de belangrijkste wereldleiders toonde.

Thailand en Japan zijn beide landen met een minieme katholieke aanwezigheid, respectievelijk minder dan 1% en minder dan 0,5% van de totale bevolking. En toch was er een enorme belangstelling voor het bezoek van de paus.

Hiroshima

Terug naar Hiroshima, de stad die iets meer dan 74 jaar geleden het toneel vormde voor een van de grootste tragedies in de geschiedenis van de mensheid. Op 6 augustus 1945, 8.15 uur ’s morgens, liet een Amerikaanse B-29 de atoombom Little Boy vallen boven de stad.

Er wordt geschat dat ongeveer tachtigduizend mensen daarbij direct het leven lieten. Het aantal slachtoffers steeg binnen het jaar naar nog hogere aantallen, als gevolg van de verwondingen en de effecten van de straling.

‘Nooit meer’

“Nooit meer oorlog, nooit meer wapengekletter, nooit meer zoveel lijden!”, riep paus Franciscus uit. Hij richtte zich daarbij direct tot de wereldmachten: “Met overtuiging zeg ik opnieuw dat het gebruik van kernwapens voor oorlogsdoeleinden vandaag meer dan ooit een misdaad is.” En: “We zullen hierop beoordeeld worden.”

Tijdens zijn bezoek aan de Japanse keizer Naruhito in diens paleis in Tokio, herinnerde Franciscus opnieuw aan de tragedie: “99 jaar oud waren ze en ik zag mijn ouders huilen om Hiroshima.”

Foto

De foto die paus Franciscus bij zich had tijdens zijn bezoek aan Nagasaki sprak meer dan duizend woorden. Hij toonde die op de plek waar op 9 augustus 1945 de atoombom Fat Boy neerkwam die meer dan honderdduizend slachtoffers veroorzaakte. Op de foto die Joe O’Donnel  die dag maakte, is een Japans jongetje te zien dat met zijn dode broertje op de rug wacht tot hij hem kan laten cremeren.

Op 1 januari 2018 verspreidde Franciscus de foto bij gelegenheid van de Wereldgebedsdag voor de Vrede. “De vrucht van de oorlog”, had hij erbij geschreven.

Nagasaki was de stad waar twee derde van de Japanse katholieken woonden. Na jaren van vervolging moesten ze ook dit drama meemaken aan het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Martelaarschap

Het martelaarschap was een van de andere belangrijke onderwerpen van dit pausbezoek. Dat thema loopt als een rode draad door de katholieke geschiedenis van Thailand en Japan.

Na het herinneringsmonument in Nagasaki, bezocht Franciscus in Nishizaka het monument voor St.-Paulus Miki en gezellen. Zij werden in de zestiende eeuw vermoord. De paus verbond hun herinnering aan die van de martelaren van de 21^e eeuw en riep op tot daadkracht, zodat “de godsdienstvrijheid is gegarandeerd voor iedereen en in elke uithoek van de planeet”.

Geestelijke erfenis

De martelaren, zei de paus tegen de Japanners, “tekenen jullie geestelijke erfenis. In hun spoor willen we verder gaan, in navolging van hen willen we moedig verklaren dat de liefde die door Christus aan het kruis werd gegeven, geofferd en gevierd, in staat is om elke vorm van haat, egoïsme, vergrijp of slecht gedrag te overwinnen”.

In Thailand herdacht Franciscus de zalige Nicolás Bunkerd Kitbamrung. In het naar de zalige vernoemde heiligdom ontmoette hij de Thaise bisschoppen. Franciscus herinnerde hen eraan hoe de zalige zijn leven had gegeven “voor de evangelisatie en de catechese”.

Evangelisatie

Evangelisatie was een ander onderwerp waar de paus veelvuldig over sprak. In het stadion van Bangkok zei hij op 21 november dat evangelisatie “niet bestaat uit het verzamelen van nieuwe toetreders of macht, maar uit het openen van deuren om de barmhartige en genezende omhelzing van de Vader te beleven en te delen”.

Inculturatie

Tijdens zijn ontmoeting met de bisschoppen herinnerde Franciscus aan de enorme bijdrage van de leken. Hij onderstreepte ook meerdere keren het belang van inculturatie, het proces waarbij elementen uit een bepaalde religie of cultuur geïntegreerd worden in een andere cultuur.

“We moeten niet bang zijn om het Evangelie steeds meer te incultureren”, zei de paus, “en toestaan dat het Evangelie zich ontdoet van zijn mooie, maar vreemde kleren, om te weerklinken met de muziek die jullie eigen is in dit land.”

Interreligieuze dialoog

Wat bij zal blijven van deze reis, zijn ook Franciscus’ harde uithaal naar het sekstoerisme en mensenhandel, en zijn oproep tegen pesten, tijdens zijn ontmoeting met de Thaise autoriteiten.

En dan werd natuurlijk ook de interreligieuze dialoog niet vergeten, een grote uitdaging in Thailand waar de boeddhistische meerderheid niet erg open lijkt te staan voor die dialoog. Goede voorbeelden ontbreken echter niet, zoals de inzet van de gemeenschap van Focolare voor de interreligieuze dialoog.

In het hart

Vijftig jaar nadat hij als jonge jezuïet naar Japan had willen vertrekken, kwam Franciscus’ droom om het land te bezoeken eindelijk uit. Zelf gaf hij ook aan dat hij deze reis heel graag wilde maken en dat hij die in zijn hart met zich mee zal dragen.

Datzelfde zullen ook de katholieken, en velen anderen, in Japan en Thailand doen, na hun ontmoeting met een waar geestelijk wereldleider. (Vert. SK)

Lees meer over de reis naar Thailand en Japan op www.kn.nl/pausreis