Paus Franciscus sloot het ietwat sombere boek 2021 afgelopen weekend succesvol af. Hij herhaalde bekende thema’s, van het belang van solidariteit in het bestrijden van de Covid-pandemie tot een oproep aan mensen van goede wil om “vaklui van broederschap” te worden.

De paus zag op het laatste moment af van het leiden van zijn eigen vesperviering op Oudjaarsavond. In plaats daarvan liet hij die leiden door de Italiaanse kardinaal Gianbattista Re, de deken van het College van Kardinalen, terwijl hijzelf simpelweg de preek verzorgde. Het Vaticaan heeft nog altijd geen officiële verklaring gegeven, al wordt breed aangenomen dat het te maken had met een opflakkering van de zenuwpijn in zijn been.

Natuurlijk is het niet bijzonder verrassend dat een 85-jarige paus die in 2021 een grote darmoperatie onderging, bij gelegenheid wat terug moet schakelen. (Wat meer verrassend is misschien dat de 85-jarige opnieuw iemand aanwees die ouder dan hij is – Re is 87 – om het werk te doen, maar dat is het Vaticaan.)

Franciscus is voor altijd een paus van verrassingen, dus terwijl hij 2022 binnenwandelt, weet niemand wat het Nieuwe Jaar zal brengen. Dat we dat niet weten, hoeft de pret echter niet te bederven, want we kunnen nog altijd raden.

Hier dan, zijn vijf voorspellingen voor paus Franciscus en het Vaticaan in 2022.

1. Het ‘proces van de eeuw’ bezwijkt onder zijn eigen gewicht

De eerste poging van het Vaticaans rechtssysteem om deze mega-zaak aan het rollen te krijgen, was in de zomer. Aanvankelijk waren er tien verschillende aangeklaagden, waaronder, voor het eerst, een Prins van de Kerk, de Italiaanse kardinaal Angelo Becciu. Hun werden verduistering van gelden en andere financiële vergrijpen ten laste gelegd, voor het merendeel gerelateerd aan de mislukte Vaticaanse deal ter waarde van ruim 350 miljoen euro in Londen.

De afgelopen zes maanden leken twee punten duidelijk te worden.

Het kleine Vaticaanse strafrechtssysteem, dat meer gewend is aan zaken over op het Sint-Pietersplein gearresteerde zakkenrollers, wordt voorbij zijn eigen mogelijkheden gepusht om de logistieke dimensies aan te kunnen van een zaak met zoveel aangeklaagden, zoveel aparte beschuldigingen en zoveel advocaten.

Ten tweede lijken de Vaticaanse aanklagers ook koppig onwillig om te voldoen aan opdrachten van de rechtbank om cruciale stukjes bewijs te leveren. Dat suggereert dat er wellicht dingen in hun dossiers staan waardoor ze de zaak liever nietig laten verklaren, dan dat ze die overleggen.

Voorspelling: de rechtszaak eindigt in 2022 zonder significante veroordelingen.

2. De ‘synode over synodaliteit’ komt onder vuur te liggen

Even recapituleren: de bisschoppensynode over synodaliteit die paus Franciscus bijeenriep, zit nu in de fase van raadpleging in de bisdommen. Die had in april moeten eindigen maar de deadline is naar augustus verschoven. In september begint een ‘continentale fase’ om de resultaten uit de bisdommen door te nemen, terwijl de eigenlijke bijeenkomst in Rome in oktober 2023 geplandstaat.

Tot nu toe is er relatief weinig gedoe over de synode, om de basale reden dat er nog relatief weinig gebeurd is. Maar zoals met de meeste dingen in dit pontificaat, is de huidige kalmte waarschijnlijk misleidend.

In de lente en zomer zullen bisdommen in verschillende delen van de wereld verslag doen van hun raadplegingen onder priesters, religieuzen en leken. Het meeste van dat materiaal zal openbare kennis worden. Terwijl die binnenkomt, zullen sommige katholieken problemen hebben met de inhoud – misschien helemaal omdat de bisschoppen die het enthousiasts zijn over de synode, paus Franciscus-aanhangers zijn. De eerste fase zou dus grotendeels ‘progressieve’ input kunnen uitlokken.

Terwijl dat beeld vorm krijgt, zullen conservatieve katholieken waarschijnlijk waarschuwingen gaan afgeven over waar de synode heen zou kunnen gaan, en zullen zij zich gaan organiseren voor de volgende fase. Een soundbite waarop je je alvast kunt voorbereiden: “Mijn God, dit is Duitsland op een wereldwijde schaal!”

Voorspelling: in het bijzonder in de tweede helft van het jaar wordt de ‘synodaliteitssynode’ een prominent katholiek discussiepunt.

3. Er komt een ‘centrumrechts’ equivalent van de Sankt Gallen-groep

Deze informele groep van invloedrijke ‘centrumlinkse’ prelaten, geinspireerd door kardinaal Carlo Maria Martini van Milaan, werd vernoemd naar het Zwitserse bisdom waar zij haar eerste sessies in de late jaren negentig hield. Op verschillende punten maakten figuren als de kardinalen Godfried Danneels (België), Walter Kasper en Karl Lehmann (beiden Duitsland) en Cormac Murphy O’Connor (Verenigd Koninkrijk) er deel van uit.

Het idee was te spreken over de strategie voor na het lange pontificaat van paus Johannes Paulus II, en idealiter iemand te vinden die de Kerk in een meer progressieve richting zou kunnen leiden. De groep viel min of meer uiteen na het conclaaf van 2005, maar verschillende deelnemers speelden later belangrijke rollen in het conclaaf van 2013, dat paus Franciscus voortbracht.

Ik weet niet of er al een Sankt Gallen-groep voor ‘centrumrechtse’ prelaten bestaat, maar zo niet, dan ben ik er zeker van dat die er snel zal zijn.

Twintig jaar geleden voelden de liberale katholieken zich belaagd en gealarmeerd, en hadden ze de behoefte om zich te organiseren. Nu zit die schoen om de andere voet, en voelt de conservatieve vleugel van de bisschoppen zich verdwaasd en verward.

Wat voor ‘groep’ er ook ontstaat, in Covid-tijd zal die meer fluïde en virtueel zijn dan het origineel. Ze zal niet op ‘live’ ontmoetingen vertrouwen, maar op Zoom of enig ander online systeem dat handig is. Niettemin zullen de gesprekken doorgaan.

Voorspelling: kardinalen en andere hoge geestelijken spreken in 2022 over wat er hierna komt, maar achter de schermen en ‘off the record’.

 4. Er zullen meer bisschoppen vallen

Het is misschien moeilijk te geloven dat er waar ook ter wereld nog altijd katholieke bisschoppen die kwetsbaar zijn voor onthullingen rond seksueel misbruik, of dat nu om een verkeerde afhandeling of beschuldigingen tegen anderen, of aantijgingen over hun eigen persoonlijk gedrag gaat. Maar de realiteit is dat de katholieke Kerk waarschijnlijk nog altijd dichter bij het begin van deze crisis, dan het einde ervan kan staan.

Afgelopen jaar bracht de laatste golf van pijnlijke onthullingen over het falen van de Kerk. In het bijzonder gebeurde dat in een controversieel rapport in Frankrijk, dat insloeg als een bom. Het suggereerde dat er in de afgelopen vijftig jaar tot 330.000 slachtoffers kunnen zijn geweest van misbruik door kerkelijk personeel. Hoewel critici vraagtekens stellen bij de statistische methode die dat cijfer voortbracht, creëerde het rapport niettemin een tsunami voor de Franse Kerk.

Dit jaar wordt een soortgelijk rapport verwacht over de Kerk in Spanje. Verder geloven veel experts dat Polen zijn eigen verleden met betrekking tot misbruik onder ogen begint te zien en verwachten ze verdere onthullingen door het jaar. Buiten Europa en Noord-Amerika is de bom nog niet op dezelfde manier afgegaan, maar sommige waarnemers denken dat bijvoorbeeld de Filipijnen of de Democratische Republiek Congo zich kunnen opmaken voor soortgelijke ophef.

Voorspelling: wereldwijd zullen in 2022 ten minste tien katholieken op machtsposities in schande opstappen vanwege de misbruikschandalen.

5. De Verenigde Staten bezorgen paus Franciscus opnieuw hoofdpijn

Sinds hij in 2019 voorzitter van de Amerikaanse bisschoppenconferentie werd, is de indruk dat aartsbisschop Jose Gomez van Los Angeles de conferentie in een wat conservatievere richting heeft geleid dan de toon die paus Franciscus zet. Gomez’ termijn loopt in november af. De bisschoppen moeten dus een opvolger kiezen, en wat zij doen zal worden gelezen als een referendum over waar zij nu staan ten opzichte van Franciscus.

De gebruikelijke weg zou zijn om de vicevoorzitter te kiezen, momenteel aartsbisschop Allen Vigneron van Detroit. Omdat ook hij over het algemeen als ‘centrumrechts’ wordt gezien, zouden veel waarnemers denken dat er niet veel veranderd is – en al helemaal als de bisschoppen ook een andere vermeende conservatief als hun nieuwe vicevoorzitter kiezen.

Dit alles zal zich trouwens ontvouwen tegen de achtergrond van de verkiezingen op 8 november, die veel politieke waarnemers zullen zien als een vonnis over het leiderschap van president Joe Biden, die dan twee jaar in functie is. Abortus zal waarschijnlijk opnieuw een belangrijk onderwerp zijn, zeker als het Hooggerechtshof een controversiële wet in de staat Mississippi die abortus na vijftien weken zwangerschap verbiedt, handhaaft. Volgens veel analisten komt dat in feite neer op het terugdraaien van het vonnis in de zaak Roe vs. Wade uit 1973 (waarmee abortus werd gelegaliseerd, red.).

Dit alles betekent dat de Amerikaanse bisschoppen dit jaar onvermijdelijk politieke spelers zullen zijn, zowel binnenkerkelijk als burgerlijk. Ten minste enkelen van hen vervullen die rol wellicht op manieren die Franciscus en zijn Vaticaanse team niet goedkeuren. Uiteraard zal dit alles op sociale media worden opgeklopt op een manier die alle perken te buiten gaat.

Voorspelling: ergens in 2022 zal het Vaticaan zich opnieuw gedwongen voelen een of andere richtlijn of aansporing uit te vaardigen waarin het er bij de Amerikaanse bisschoppen op aandringt “herders” te blijven in plaats van “politici”. En net als in eerdere gevallen zal die een gemengde reactie krijgen.

John Allen is Vaticaankenner en hoofdredacteur van de katholieke nieuwssite cruxnow.com, waar deze analyse eerder verscheen. (Vertaling Peter Doorakkers)