De Amazonesynode van oktober vorig jaar stond vooral in het teken van het debat over de zogeheten viri probati: de mogelijkheid getrouwde permanent diakens met een vruchtbaar diaconaat en een stabiel huwelijk tot priester te wijden. Sindsdien vroeg iedereen zich af wat paus Franciscus erover zou zeggen in zijn exhortatie over de synode.

Waarom zweeg Franciscus?

Wat we kregen, was stilte. Als je Querida Amazonia zonder voorkennis zou lezen, zelfs met de voetnoten erbij, zou je nooit op het idee komen dat er tijdens die synode ook maar een enkele keer was gesproken over gehuwde priesters.

Franciscus zweeg niet, omdat hij niet wil dat mensen zijn document lezen of aandacht besteden aan de Amazone. Integendeel, voorafgaand aan de publicatie van Querida Amazonia werd er een brief gestuurd aan alle bisschoppen wereldwijd met het verzoek aandacht te besteden aan het document.

Vijf verklaringen

Maar waarom sprak Franciscus zich niet uit over gehuwd priesterschap? Er zijn vijf mogelijke verklaringen te bedenken.

Allereerst vindt Franciscus duidelijk niet dat het celibaat de belangrijkste kwestie is met betrekking tot de Amazone. Hij heeft altijd de nadruk willen leggen op de grotere problemen in regio, zoals het redden van het regenwoud en het beschermen van de inheemse bevolking.

In grote mate lijkt hij de binnenkerkelijke strijd te beschouwen als een afleiding van waar het echt om gaat.

Dat komt duidelijk naar voren in de vier dromen die hij in het document naar voren brengt en waar hij een beeld schetst van een Amazone waar de armen en de inheemsen beschermd worden, net als het culturele en natuurlijke erfgoed, en waar christelijke gemeenschappen een nieuwe ‘Amazone-gezicht’ geven aan de Kerk.

Geen verdere uitwerking nodig

Ten tweede kan Franciscus het idee hebben gehad dat hij zich niet in het debat over getrouwde priesters hoefde te begeven, omdat de synode dat al behandeld had.

In het begin van zijn tekst zegt hij dat het slotdocument “officieel wil presenteren waarin de conclusies naar voren komen van de synode, die baat heeft gehad bij de deelname van veel mensen die beter dan ik en de Romeinse curie weten wat de problemen zijn van de Amazoneregio”.

Met andere woorden: zijn standpunt zou kunnen zijn dat de conclusies van de synode, waarbij meer dan twee derde van de bisschoppen voor de invoering van viri probati stemde, op zichzelf staan en geen verdere uitwerking van hem nodig hebben.

Geen reden om er iets over te zeggen

De derde verklaring hangt daarmee samen. Aangezien de aanbeveling van de synode geen algemene dispensatie betrof van de celibaatsplicht voor priesters, maar eerder een overweging in specifieke gevallen, kan de paus hebben gedacht dat er geen reden is om er iets over te zeggen totdat zo’n specifiek geval zich voordoet.

Met andere woorden: hij zal zich uitspreken wanneer een uitspraak nodig is en niet eerder.

Gedoe rond het ‘celibaatboek’

In de vierde plaats is Franciscus zich duidelijk bewust van het gedoe dat ontstond na de bijdrage van emeritus-paus Benedictus XVI aan een boek van kardinaal Sarah waarin het priestercelibaat wordt verdedigd. Hij kan het idee hebben dat een duidelijke uitspraak op dit moment gezien kan worden als een afwijzing van of een concessie aan zijn voorganger.

Discussie niet aanwakkeren

Ten vijfde kan Franciscus’ strategische beslissing om de discussie over gehuwd priesterschap te mijden meer te maken hebben met andere delen van de wereld, vooral Duitsland, dan met de Amazone.

De Duitsers bereiden zich momenteel voor op een twee jaar durende ‘synodale weg’, waarbij er naar verwachting kritisch zal worden gekeken naar de celibaatsverplichting voor priesters, niet als uitzondering, maar als regel.

Onwelkome ontwikkeling

Het is goed mogelijk dat Franciscus bezorgd is dat alles wat hij zegt over het thema viri probati in de context van de Amazone, al snel gebruikt wordt in die debatten en een ontwikkeling aanwakkert die hij liever meteen wil uitdoven.

Conclusie: het ontbreken van een duidelijke uitspraak over gehuwde priesters in Querida Amazonia, betekent niet per se dat de discussie nu voorbij is. Het kan wel betekenen dat de discussie nog even moet wachten tot een ander moment, en andere omstandigheden, voordat de paus genegen is om zich er in te mengen. (Vert. SK)

John L. Allen Jr. is hoofdredacteur van Crux. Deze analyse verscheen eerder op cruxnow.com.