De dood van Ayman al-Zawahiri zou een grote klap voor al-Qaeda zijn. Het is echter niet de eerste keer dat een voorman van die organisatie wordt gedood – en toch keerde al-Qaeda steeds terug. Na twintig jaar begrijpt het Westen nog altijd niet goed wat die organisatie drijft.
In 2010 werden Abu Omar al-Baghdadi en Abu Ayub al-Masri door een Amerikaans bombardement gedood in Irak. Zij waren leiders van de Iraakse tak van al-Qaeda . De toenmalige Amerikaanse vicepresident, Joe Biden, zei dat de dood van deze mannen “een vernietigende klap” voor al-Qaeda was. Hij zat ernaast. Al-Qaeda in Irak zou werd eerst Islamitische Staat in Irak en vervolgens gewoon Islamitische Staat (IS).
Politici, veiligheidsspecialisten en journalisten buitelden bijna over elkaar heen toen in mei 2011 de dood van niemand minder dan Osama bin Laden werd aangekondigd. Volgens Peter Bergen van CNN betekende dit niets minder dan “het einde van de oorlog tegen het terrorisme”. Bin Ladens persoonlijkheid kon “onmogelijk vervangen worden”, stelde hij.
Alle optimisten hadden echter opnieuw buiten de waard gerekend. Die kwam in de persoon van een bebrilde Egyptische chirurg die bekend stond als ‘de man achter Bin Laden’. Ayman al-Zawahiri betrad het toneel en werd de nieuwe leider van al-Qaeda.
“Jihad is een religieus begrip, terrorisme een neutrale, ja zelfs seculiere term. Zullen die twee werelden elkaar ooit begrijpen?”
Tweet dit!
In het daaropvolgende decennium bleek hoezeer de westerse oorlog tegen het terrorisme leek op de strijd van de Griekse held Herakles tegen het mythische monster Hydra met zijn vele koppen: steeds als hij er een afhakte, groeiden er twee terug. Zo deed ook elke ‘vernietigende klap’ tegen al-Qaeda wereldwijd nieuwe takken ervan ontstaan.
Op 31 juli was al-Zawahiri zelf aan de beurt: hij werd door een drone van de CIA van het balkon geschoten waar hij altijd ‘s ochtends een boek las. De volgende dag stond Joe Biden op zijn eigen balkon waar hij de volgende devastating blow tegen al-Qaeda kon melden.
Opvallend genoeg gaf al-Zawahiri zelf in 2005 al een beschrijving van de dood van terroristenleiders. In een interview werd hem gevraagd hoe voorzicht Bin Laden en toenmalig Taliban-chef Mullah Omar niet moesten om in leven te blijven. “De jihad op het pad van Allah is groter dan welk individu of welke organisatie ook”, antwoordde hij. “Het is een strijd tussen de waarheid en de leugen. Mullah Omar en sjeik Osama bin Laden zijn slechts twee soldaten van de islam op haar reis van de jihad. De strijd tussen de waarheid en de leugen overstijgt de tijd” en zal dus voortduren tot de laatste dag.
Deze woorden van al-Zawahiri illustreerden waarom het Westen er maar niet in slaagde om de oorlog tegen het terrorisme te winnen. Volgens de strijders ‘op het pad van de jihad’ is het hun religieuze plicht om de hele wereld tot de islam te bekeren. In hun ogen zijn degenen die hen hiervan proberen te weerhouden de echte terroristen. Jihad is een religieus begrip, terwijl terrorisme eerder een neutrale, ja zelfs seculiere term is. De vraag is of die twee werelden elkaar ooit zullen begrijpen.
Toen Biden op 1 augustus de dood van al-Zawahiri bekend maakte, wilde hij waarschijnlijk liever niet herinnerd worden aan woorden die hij bijna een jaar eerder uitsprak. Nadat de Taliban de Afghaanse hoofdstad Kaboel bereikten, zei Biden op 16 augustus 2021 dat “we met een doel voor ogen naar Afghanistan zijn gegaan. Er namelijk voor zorgen dat al-Qaeda hier geen basis meer had om ons aan te vallen”.
Daarop volgden de geruststellende woorden dat “we al-Qaeda zwaar getroffen hebben”. Tot bleek dat haar leider zorgeloos in een van de betere wijken van Kaboel woonde. Na het vertrek van de Amerikanen voelde hij zich vrij genoeg om iedere dag in de ochtendzon op zijn balkon te zitten.
Al-Zawahiri was al enkele malen doodverklaard, voor het laatst eind 2020. Enkele maanden later echter verscheen hij weer in een video waarin hij op zijn bekende monotone wijze een lang theologisch betoog hield. Als zijn echte dood iets aantoont, dan is dat vooral hoe weinig er eigenlijk in twintig jaar in Afghanistan is bereikt.
Al-Zawahiri werd gedood in de Kaboelse wijk Sherpur, waar naar verluidt de elite van de Taliban woont. Het geeft te denken dat hij verbleef in een huis dat eigendom van de minister van Binnenlandse Zaken in de door de Taliban geformeerde regering. De Taliban verklaarden immers dat ze helemaal niet wisten dat al-Zawahiri in Kaboel woonde en niet ergens in de bergen.
Het vertoont gelijkenissen met de dood van Osama bin Laden op 2 mei 2011. Hij bleek in Abbottabad te leven, een Pakistaanse stad waar vooral leden van het leger en de veiligheidsdiensten woonden. Ook zij wisten naar eigen zeggen niet dat ze een beroemd-beruchte buurman hadden.
De belangrijkste vraag is dus niet wie al-Zawahiri opvolgt. Al-Qaeda is gebaseerd op een ideologie en was nooit een organisatie die zich rond een charismatische leider vormde. De kleurloze al-Zawahiri was eerder het tegendeel. De belangrijkste vragen zijn van wie de Amerikanen de gouden tip kregen die hen naar Sherpur voerde – en hoe zij al-Qaeda wel denken te bestrijden.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
