Het college van kardinalen dat vanaf 7 mei de nieuwe paus gaat kiezen is groter en diverser dan ooit tevoren. Welke kanshebbers worden er genoemd en hoe groot zijn hun kansen?
Een nieuwsfeitje in de categorie ‘treurig maar waar’: binnen een dag na het overlijden van paus Franciscus had het Amerikaanse online gokbedrijf Polymarket, waar mensen cryptomunten kunnen inzetten op allerlei voorspellingen, al drie miljoen dollar binnengehaald aan weddenschappen op wie de nieuwe paus zou worden. De kardinalen Parolin (37 procent) en Tagle (32 procent) zijn onder de online gokkers naar verluidt favoriet.
Nieuw is dit verschijnsel overigens allerminst: al vanaf tenminste de vijftiende eeuw wordt er volop geld ingezet (en verloren) op de uitkomst van het conclaaf. Pogingen van kerkelijke autoriteiten om het de kop in te drukken – tussen 1591 en 1918 stond er zelf excommunicatie op – haalden maar weinig uit.
Wie het zou overwegen om hier z’n geld op te verspillen, moet alvast dit goed beseffen: de winstkans zal bij het komende conclaaf in elk geval historisch klein zijn. En wel om de simpele reden dat er nog nooit eerder in de kerkgeschiedenis zo veel kardinalen bijeen zullen zijn in Rome om uit hun midden een nieuwe paus te kiezen. Op 135 staat op dit moment de teller van stemgerechtigde kardinalen volgens de cijfers van het Vaticaan. Dat is maar liefst twintig kardinalen meer dan er deelnamen aan de conclaven van zowel 2005 als 2013. (Bij die beide conclaven waren er 117 stemgerechtigd, maar kwamen er twee om gezondheidsredenen niet opdagen. Ook nu hebben er alweer twee kardinalen zich ziekgemeld – in de berekeningen in dit artikel is dat niet meegenomen, maar veel verschil zal het ook niet maken.)
Het kardinalencollege is niet alleen groter, maar ook diverser dan ooit. Paus Franciscus heeft zoals bekend werk gemaakt van de internationalisering van dit college. En in mindere mate ook wel van de verjonging ervan. De jongste kardinaal die nog door paus Benedictus werd benoemd (kardinaal Baselios uit India), wordt dit jaar 65. De jongste ‘Franciscus-kardinaal’ (de Australische kardinaal Bychok) is pas 45.
“Diplomatie zal gezien de geopolitieke uitdagingen belangrijker zijn voor een paus dan ideologie”
Tweet dit!
Franciscus stond erom bekend dat hij tijdens zijn twaalfjarig pontificaat vaker en meer nieuwe kardinalen benoemde dan zijn voorgangers, waarmee hij onvermijdelijk een stevige stempel op zijn opvolging drukte. Liefst tachtig procent van de huidige kiesgerechtigde kardinalen is door Franciscus benoemd. De conclusie dat er ‘dus’ ook een opvolger in zijn lijn zal komen, een ‘paus Franciscus II’, is echter voorbarig. Daarvoor is ook die groep die hij zelf benoemde te groot en divers.
Nog los van de ideologie, waar het vaak over gaat: de geografische diversiteit is misschien wel veel belangrijker, omdat kardinalen uit verschillende regio’s op de wereld onvermijdelijk heel verschillende culturele achtergronden en aandachtspunten met zich meebrengen. Dat was tijdens de door Franciscus gewenste bisschoppensynode over synodaliteit de laatste jaren al goed voelbaar; Rome moest duidelijk een beetje wennen aan al die verschillende perspectieven uit alle werelddelen.
Die ‘synodale sfeer’ wordt nu ook naar het conclaaf meegebracht. Een mooi en waardevol, maar ook een notoir traag proces met al die verschillende stemmen. Dus wie hoopt op snelle witte rook, zit misschien wel lang tevergeefs naar de schoorsteen te turen.
Wie naar de wereldkaart met stemverhoudingen kijkt zal op het eerste gezicht misschien verbaasd zijn dat er nog steeds relatief veel kardinalen uit het kleine Europa komen:
Maar er is de laatste decennia weldegelijk een enorme verschuiving geweest, zo blijkt wel als je kijkt naar de stemverhoudingen ten opzichte van de eerdere conclaven deze eeuw:
Sowieso is Europa z’n meerderheid kwijt, maar belangrijker nog: de twee derde meerderheid die nodig is om een paus te kunnen kiezen, werd in het verleden door de westerse landen samen (Europa en Noord-Amerika) behaald, maar dat is niet langer het geval. Overigens zegt ook dat niet alles: de 69,6 procent westerse kardinalen die er bij het conclaaf van 2013 nog waren, kozen uiteindelijk immers ook voor een Argentijn.
Wat binnen de grafieken vooral opvalt, is de opmars van Azië in het kardinalencollege. Bij het vorige conclaaf was dat nog het vijfde continent binnen de wereldkerk; maar in twaalf jaar tijd is het Afrika, Latijns-Amerika én Noord-Amerika voorbijgestreefd, naar een tweede plaats, met 17 procent van de kardinaal-electoren.
Hét gezicht van dat ‘emerging continent’ is de al genoemde Filipijnse kardinaal Luis Tagle, die onder Franciscus flink carrière heeft gemaakt in Rome, en ook prominent op alle lijsten van serieuze Vaticaankenners figureert (en dus niet enkel de wedkantoren). Maar ook kardinaal William Goh uit Singapore wordt wel genoemd als serieuze kanshebber.
Over opkomende continenten gesproken: volgens de meest recente cijfers van het Vaticaan woont één op de vijf katholieken tegenwoordig in Afrika. Ook in het kardinalencollege heeft dat werelddeel aan invloed gewonnen onder het pontificaat van Franciscus, maar het is met ongeveer 13 procent nog altijd opvallend ondervertegenwoordigd.
Kardinalen van daar die als kanshebber gelden, zijn in feite ook alweer Romeinse oudgedienden: kardinaal Peter Turkson en kardinaal Robert Sarah (die op de valreep mee kan doen; hij wordt over een paar maanden 80) worden nogal eens genoemd.
Vaak speelt daarbij niet zozeer hun afkomst een rol, maar eerder ideologisch wensdenken. Dat geldt wel voor meer mensen die ‘papabile’ worden genoemd: de Hongaarse kardinaal Peter Erdo bijvoorbeeld, maar ook onze eigen kardinaal Wim Eijk; die worden vaak als kanshebber genoemd omdat ze gelden als meer conservatieve tegenhangers van Franciscus.
Evengoed zijn er ‘progressieve’ droomkandidaten, zoals de Italiaanse kardinaal Matteo Zuppi en de al genoemde Tagle, en ook ‘gematigden’ zoals de beminnelijke kardinaal-staatssecretaris Pietro Parolin, die als tweede man de synodale lijn van Franciscus volledig omarmd heeft, maar tegelijkertijd ook veel diplomatieker is.
Diplomatie zal gezien de geopolitieke uitdagingen van nu vermoedelijk sowieso belangrijker zijn voor een paus dan ideologie. Pontifex maximus; het betekent letterlijk ‘de grootste bruggenbouwer’. In de wereld van vandaag is dat belangrijker dan ooit. Dat zou er juist ook voor kunnen pleiten om iemand te kiezen die in meerdere culturen thuis is, in meerdere landen gewerkt heeft (en dan méér dan in Rome en hun thuisland), en die dus echt bruggen kan bouwen tussen de verschillende werelddelen.
Vanuit die gedachte zijn er ook zeker interessante kandidaten te noemen; kardinaal Pierbattista Pizzaballa bijvoorbeeld, patriarch van Jeruzalem, die zeer veel indruk maakte toen hij zichzelf als gijzelaar aan Hamas aanbood in ruil voor de vrijlating van Israëlische kinderen. Of kardinaal Giorgio Marengo, die hoge ogen scoorde tijdens de pausreis naar Mongolië, waar hij apostolisch prefect is, en die mogelijk die altijd zo wankele brug naar China kan bestendigen. Deze beide kardinalen zijn Italiaan, wat na bijna een halve eeuw best wel weer eens zou mogen, maar ze zijn ook weer niet verkleefd met de Romeinse curie, dus buitenstaander genoeg om de frisse wind die met Franciscus begon te bestendigen.
Interessante kanshebbers te over die straks de beslotenheid van de Sixtijnse Kapel zullen betreden. Maar zouden we er, nog los van de morele bezwaren, geld op inzetten wie er als paus weer naar buiten komt? Natuurlijk niet. De naam ‘Bergoglio’ is ook nooit favoriet geweest bij de wedkantoren.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
