De conservatieve opiniemaakster Eva Vlaardingerbroek is katholiek geworden. Maar ik vraag me af of ze zich met Jezus heeft verzoend of onbedoeld met Judas en Barabbas.

Geen spoor van religiositeit

Eva en ik kennen elkaar. We sturen elkaar geen appjes over hoe het ons gaat, laat staan dat we eens koffiedrinken, maar we kwamen elkaar weleens tegen. Nooit bespeurde ik bij haar een religiositeit. Hiermee zeg ik niet dat ze niet gelovig was; daar kan en wil ik niet over oordelen. Ik zeg slechts dat ik het niet bij haar bespeuren kon – in tegenstelling tot politiek, activisme en ideologische gedrevenheid.

Dat horen we ook in een toespraak die ze gaf in Brussel: “Christenen moeten vechten tegen globalisering en transhumanisme. We bevechten zo’n alomvattend kwaad dat we alleen kunnen winnen met Hem aan onze zijde.” God lijkt hier een voetsoldaat in een politieke oorlog.

Ongrijpbare God

Dat gaat echter in tegen Gods transcendentie en ongrijpbaarheid. Van filosoof Victor Kal leerde ik ooit dat die juist de essentie zijn van het Goede volgens Plato, van de God die we leren kennen in het Oude Testament en van de God van filosoof Kierkegaard: Hij is een open ruimte, en juist daardoor is ons met Hem verbinden de basis van de menselijke vrijheid.

Zo kan de Romeinse slaaf vrijer zijn dan de Romeinse keizer: door zich te verbinden met iets (Iemand) buiten deze wereld, wat een open plek garandeert. God is de voorwaarde voor menselijke vrijheid. Of dit helemaal een katholieke interpretatie is, laat ik even in het midden.

Verleden en toekomst

Politiek gezien vindt Kal dit principe terug in het liberalisme: daarin heeft de toekomst voorrang op het verleden. Niet dat het verleden zonder betekenis is (dat is de opvatting en de tekortkoming van het postmoderne denken). Maar het verleden bepaalt de toekomst niet – dat zou de mens onvrij maken.

Zoals God de metafysische open ruimte is, is de toekomst de politieke open ruimte van het liberalisme. Kal is zelfs zo radicaal dat hij vindt dat een God die onvrij maakt, een God is die de mensen zich toegeëigend hebben – en dat is, stelt hij, eigenlijk geen God meer.

‘Wapen tegen moreel relativisme’

Dat Vlaardingerbroek als ideologisch gedreven conservatief anders denkt, is op zich niet verbazend. In haar politieke opvattingen heeft het verleden juist voorrang op de toekomst. Vertaald naar God, betekent dat dat Hij dus geen open ruimte kan zijn. Hij is een ingevulde ruimte met een bijbehorend politiek programma.

Dat blijkt ook uit het interview dat ze gaf aan de National Catholic Register. Het katholieke geloof, zegt ze daarin, is het machtigste wapen tegen moreel relativisme. En dient ingezet te worden tegen genderideologie, radicaal feminisme of transhumanisme. “Als we onze vijanden niet serieus genoeg nemen, en we durven niet eens te spreken van Christus, na wat Hij heeft gedaan voor ons, hoe denken we dan te kunnen winnen?”

Jezus en Barabbas

Kardinaal Joseph Ratzinger schreef in zijn Jezus-trilogie over het grote conflict tussen Jezus en Barabbas, de misdadiger die op aandringen van het volk wordt vrijgelaten door Pilatus. Het is volgens Ratzinger het conflict tussen zielenheil en politieke revolutie: met Barabbas kiest het volk voor de politiek. Net als Judas met zijn verraad deed. Ik denk dat dit een kernelement is van het Evangelie: de verleidelijkheid van politieke strijd tegenover de ongrijpbaarheid van ons zielenheil.

Het lijkt erop dat Vlaardingerbroek deze aloude fout ook maakt; het geloof in Jezus verbinden met de hoop op een politieke revolutie.

Verleidelijk voor rechts én links

Zeker, het is niet aan mij om over de reden van haar doop te oordelen. Ik hoop dat ze vindt wat ze zoekt in de Kerk en dat haar geloof zich ontwikkelt en zijn weg vindt. Meer nog hoop ik dat er een moment komt waarop ze de politiek kan scheiden van haar geloof. Die gaan nu eenmaal niet op deze manier samen, hoe verleidelijk het soms ook is om dat te denken (voor rechts én links). En bovenal hoop ik dat ze, als God géén voetsoldaat in een politieke oorlog blijkt te zijn, niet van Hem wegloopt maar zich verder naar Hem toekeert.

Peter van Duyvenvoorde is schrijver en filosoof. Elke drie weken schrijft hij een column in Katholiek Nieuwsblad.